شورای عالی فضای مجازی؛ آن چه که گذشت و آن چه پیش رو است
پس از گذشت چهارسال از اغاز فعالیت شورای عالی فضای مجازی و شروع پنجمین سال فعالیت این شورا، بررسی کارنامه فعالیت شورای عالی مجازی فضای مجازی نشان خواهد تا چه حد این شورا اهداف خود را دنبال کرده است.

به گزارش کلیک، براساس حکم رهبر انقلاب، اعضای حقوقی این شورا را رئیس جمهور، رئیس مجلس شورای اسلامی، رئیس قوه قضائیه، رئیس سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای عالی و رئیس مرکز، دادستان کل کشور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، وزیر اطلاعات، وزیر آموزش و پرورش، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح کشور، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران تشکیل می دهند.
براساس حکم مقام معظم رهبری در ورود به دومین دوره فعالیت ۴ ساله شورای عالی فضای مجازی، حجت الاسلام سید سعیدرضا عاملی، حجت الاسلام حمید شهریاری، رضا تقی پور، مهدی اخوان بهابادی، مسعود ابوطالبی، کامیار ثقفی، رسول جلیلی، سید عزت الله ضرغامی و محمدحسن انتظاری، اعضای حقیقی این شورا را تشکیل می دهند.
طبق حکم تشکیل شورا، تاکید شده جلسات شورا هر ۳ هفته یکبار، با توجه به تحولات پرشتاب فضای مجازی و اهمیت آن در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه، برگزار شود. اما شواهد نشان می دهند که طی ۴ سال گذشته برگزاری جلسات با مشکل مواجه بوده و در عمل طبق زمان بندی انجام نشده است.
ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی، در این باره توضیح داد: به هر حال اعضای این شورا اکثرا از مقامات عالی رتبه کشوری و لشکری تشکیل شده اند و به دلیل مسئولیت ها و وظایفی که علاوه بر عضویت در شورای عالی فضای مجازی برعهده دارند، بعضا هماهنگ کردن برگزاری جلسات با آنها با مشکلاتی همراه است.
فیروزآبادی افزود: در این خصوص تمهیداتی در نظر گرفته ایم که امیدواریم بتوانیم یک روز مشخص را در ایام هفته به این کار اختصاص دهیم و ماهی یک جلسه را حداقل در سال ۹۵ داشته باشیم.
در ابتدای تشکیل شورا، ۴۰ دستور کاربردی در جزئی ترین مسائل مرتبط با فضای مجازی به عنوان نقشه راه در اختیار اعضا و دبیرخانه این شورا قرار گرفت که موضوعات مهم و مورد تاکیدی چون شبکه ملی اطلاعات و پیوست فرهنگی فضای مجازی از جمله آنها بود.
علاوه بر ۴۰ دستور کاربردی در ۴ سال نخست فعالیت شورای عالی فضای مجازی، در شهریورماه امسال نیز رهبر انقلاب در حکمی با اعلام آغاز دومین دوره فعالیت این شورا و تاکید بر اهمیت آن در مواجهه هوشمندانه و مقتدرانه با تحولات این عرصه، ۱۰ محور مهم وظایف و ماموریتهای جدید این شورا را ابلاغ کردند.
در این حکم، انحلال شوراهای عالی مصوب در گذشته که موازی شورای عالی فضای مجازی هستند، تثبیت و تقویت جایگاه مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی شورای عالی فضای مجازی برای تحقق تصمیمات آن شورا، ارتقای جمهوری اسلامی ایران به قدرت سایبری در طراز قدرت های تاثیرگذار جهانی، اهتمام ملی و همه جانبه و سرمایهگذاری جدی در امر ایجاد و توسعه انواع فناوری ها و صنایع کاملا پیشرفته و رقابتی و نیز تسریع در راه اندازی شبکه ملی اطلاعات، مورد تاکید قرار گرفت.
در همین حال اهتمام ویژه به سالم سازی و حفظ امنیت همه جانبه فضای مجازی کشور، ترویج هنجارها، ارزش ها و سبک زندگی اسلامی ایرانی و ممانعت از رخنه ها و آسیب های فرهنگی و اجتماعی در این عرصه، احراز جایگاه و سهم مناسب برای اقتصاد دانش بنیان در فضای مجازی در چارچوب سیاست های اقتصاد مقاومتی کشور، توسعه محتوا و خدمات کارآمد و رقابتی منطبق بر ارزش ها و فرهنگ اسلامی - ایرانی در تمامی قلمروهای مورد نیاز جامعه و تدوین و تصویب نظام های امنیتی، حقوقی، قضایی و انتظامی مورد نیاز در فضای مجازی از دیگر وظایف و ماموریت های این شورا اعلام شده است.
دبیر شورای عالی فضای مجازی در مورد تحقق اهداف و برنامه های مدنظر این شورا در ۴ سال گذشته می گوید: مهمترین اهدافی که تحقق پیدا کرد بیشتر اهداف تکوینی و شکل گرفتن مرکز ملی فضای مجازی بود.
فیروزآبادی می افزاید: اساسنامه ها و آیین نامه ها مشخص شده و برنامه های مرکز ملی فضای مجازی در این زمینه استخراج شد که مبتنی بر فرمان مقام معظم رهبری در دوره اول بود و این برنامه ها به تصویب شورای عالی فضای مجازی رسید.
به گفته وی شورای عالی فضای مجازی مصوباتی را در رابطه با طرح جامع توسعه فضای مجازی سالم و ایمن، شبکه ملی اطلاعات، ساماندهی پیامک های انبوه و خدمات ارزش افزوده پیامکی، فرآیند تولید و صادرات نرم افزار و حمایت از بازی های رایانه ای داخلی انجام داد.
فیروزآبادی در دفاع از عملکرد مرکز ملی فضای مجازی به عنوان بازوی اجرایی شورای عالی معتقد است که این مرکز اقداماتی به صورت عملی طی این سال ها انجام داد که در واقع به عنوان یک تجربه باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. به طور مثال در رابطه با VPN ها این مرکز اقداماتی انجام داد و پروژه هایی هم در حوزه های موضوعات مصوب در این مرکز به انجام رسید.
نخستین جلسه شورای عالی فضای مجازی در آخرین روزهای اسفندماه سال ۱۳۹۰ به ریاست محمود احمدی نژاد برگزار شد و پس از آن رئیس جمهور وقت، مهدی اخوان بهابادی را که قائم مقام وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وقت بود به دبیری این شورا منصوب کرد.
جلسات شورای عالی فضای مجازی که طبق حکم رهبری قرار بود هر ۳ هفته یکبار با حضور رئیس جمهور و سایر اعضا برگزار شود در دولت محمود احمدی نژاد آنچنان که باید منظم برگزار نشد و رئیس دولت دهم تا مرداد سال ۹۲ که دولت را تحویل داد تنها موفق به تصویب آئین نامه داخلی شورا، شرح وظایف و اختیارات اعضا، طرح های کلان مرکز ملی فضای مجازی و سیاست های حاکم بر راه اندازی نقاط تبادل ترافیک داخلی شد.
با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی پس از ۹ ماه وقفه در آبان ماه ۹۲ برگزار شد. پس از آن، محمد حسن انتظاری به عنوان دبیر شورا منصوب شد. تعامل سازنده این شورا با وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، رفع اختلافات گذشته و نیز رفع موازی کاری ها در حوزه سیاستگذاری فضای مجازی کشور برای این دوران پیش بینی می شد.
اما تداوم برگزاری جلسات شورای عالی فضای مجازی به ریاست حسن روحانی نیز دوام نیاورد و رئیس دولت یازدهم تنها در چند ماه نخست آغاز کار دولت، این جلسات را تقریبا منظم برگزار کرد. شاید بتوان تصویب کلیات شبکه ملی اطلاعات را مهمترین موضوعی عنوان کرد که طی چند جلسه تشکیل شورای عالی فضای مجازی در دور نخست و به ریاست حسن روحانی به سرانجام رسید.
سرانجام در تابستان ۹۴، مقام معظم رهبری، طی صدور حکمی ابوالحسن فیروزآبادی را جایگزین انتظاری کردند و از آن پس فیروزآبادی به عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی آغاز به کار کرد.
به رغم عدم برگزاری منظم جلسات شورای عالی فضای مجازی و اجرایی نشدن تمامی ماموریت های این شورا طی سال های اخیر، ابوالحسن فیروز آبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی افق روشنی را در مورد فعالیت های این شورا در سال ۹۵ ترسیم می کند و می گوید: ما در سال ۹۵ سعی خواهیم کرد حوزه های دیگر این شورا به عنوان نقطه کانونی فضای مجازی کشور مورد توجه قرار گیرد که این ماموریت هم بیشتر توسط مرکز ملی فضای مجازی هدایت خواهد شد.
فیروزآبادی با بیان اینکه مهمترین این ماموریت ها در حوزه های رصد و هماهنگی خواهد بود ادامه داد: در بعضی از حوزه ها نیاز به هماهنگی بین واحدهای مختلف دولت و حکومت است که باید این هماهنگی انجام شود. همچنین در حوزه رصد فضای مجازی باید بتوانیم اطلاعات دقیق تر و به روزتری را براساس شاخص هایی که تعیین می کنیم با فوریت در این مرکز داشته باشیم و در اختیار اعضای شورا قرار دهیم. بنابراین تلاش خواهیم کرد در این دو حوزه پررنگ تر فعالیت کنیم.
وی می گوید: همچنین مصوبات اولویت داری در رابطه با الزامات شبکه ملی اطلاعات، پیوست فرهنگی و در خصوص نظام رگولاتوری (نظام جامع مقرراتی) در دستور کار خواهیم داشت.
دبیر شورای فضای مجازی در پایان افزود: به بیان دیگر ۳۰ طرحی که در مرکز ملی فضای مجازی در حال تدوین است، با توجه به آماده شدن طرح ها در نوبت موضوعات شورای عالی فضای مجازی قرار می گیرند. در رابطه با مسائلی هم که مسائل روز است خارج از نوبت در شورای عالی فضای مجازی بررسی های لازم را انجام می دهیم.
منبع : isna