جشن نوروز در جهان چگونه برگزار می‌شود؟

آداب برگزاری جشن نوروز در جهان

نوروز یا سال نو پارسی را معمولا با ایران می‌شناسیم، اما نوروز در سایر کشورها از جمله افغانستان، کشورهای آسیای مرکزی و جنوبی، بین کردهای سراسر خاورمیانه و حتی در بخش‌هایی از بالکان و جزایر تانزانیا هم جشن گرفته می‌شود.

نوروز، ریشه باستانی دارد و طی هزاران سال جشن گرفته شده است. اما این روزها برگزاری نوروز تغییرات زیادی داشته است و در مناطق مختلف با سنت‌های متفاوتی جشن گرفته می‌شود.

نکته زیبایی که در مورد نوروز می‌توان گفت این است که با وجود تمام تغییرات در طول سالیان و اختلافات منطقه‌ای، جشن نوروز همیشه پیام تولد دوباره و شکوفایی را همراه دارد.

۳ عامل گسترش نوروز در جهان

گسترش نوروز در جهان را می‌توان بر مبنای سه عامل تاریخی دانست:

• فرهنگ باستانی امپراتوری ایران، که بر بیشتر قسمت‌های آسیای مرکزی و غربی و جوامعی با اکثریت ساکنان فارس و ترک، تاثیر گذاشته است.
• تاثیر شعر و فرهنگ پارسی توسط امپراتوری قرون وسطایی اسلامی مثل عثمانی‌ها و مغول‌ها، که بر جشن نوروز ترکیه و مناطق بالکان و آسیایی جنوبی موثر بوده‌اند.
• مهاجرت ایرانی‌ها به سایر کشورها مانند سواحل غربی آفریقا از جمله زنگبار بوده است که به تدریج توسط بومیان آن منطقه مورد پذیرش قرار گرفته است.

تشویق به برگزاری جشن نوروز در اسلام

از طرفی نوروز در آیین زرتشتی و بهایی تعطیلات مذهبی به حساب می‌آیند. برای مسلمانان هم نوروز روز مهمی است. امام جعفر صادق(ع) مسلمانان را به برگزاری جشن نوروز همراه با یادآوری خدا تشویق می‌کند. برگزاری این سنت توسط بسیاری از افراد مهم مذهبی در میان مسلمان شیعه و اسماعیلی در هند و پاکستان توصیه شده است. برخی از مسلمانان حتی در این روز، روزه‌داری می‌کنند.

جشن نوروز با بعضی از جشن‌های مذهبی مسلمانان در مزار شریف برگزار می‌شود. چون نوروز را مرتبط با امام علی(ع) می‌دانند و در آن به پخش شیرینی و گل برای امام اول شیعیان و خلیفه چهارم سنت می‌پردازند.

نوروز برای عده‌ای جشنواره‌ای سکولار و برای عده‌ای دیگر جشنواره‌ای مذهبی است و برخی افراد هم در این میانه هستند. معمولا کسانی که نوروز را جشن می‌گیرند قبل از آمدن بهار برای استقبال از بهار و این جشنواره خانه تکانی بهاره انجام می‌دهند. شیرینی و غذاهای مختلف می‌پزند و آماده پذیرایی از میهمانان نوروزی می‌شوند. یکی از مواردی که برای جشن نوروز تهیه می‌شود سمنو است که با جوانه گندم طبخ می‌شود.

عالم سیاست و برگزاری نوروز در کشورهای مختلف

نوروز از سیاست جدا نیست. در بخش‌هایی از اتحادیه جماهیر شوروی این جشنواره ممنوع شد و بسیاری از معتقدان به آن مجبور شدند به طور مخفیانه و در زیرزمین جشن را برگزار کنند. در سوریه، ترکیه و عراق هم دولت‌های ناسیونالیست عرب با هدف سرکوب کردن کُردها، بارها و بارها این جشنواره را ممنوع کردند.

با وجود تمام این سختی‌ها نوروز همچنان به عنوان سمبلی از تولد دوباره و عشق پابرجا مانده و ریشه عمیقی در فرهنگ پارسی دوانده است.

جشن نوروز در ایران: مهم‌ترین جشن در طول سال

نوروز در ایران تعطیلات دو هفته ای است و مهم‌ترین جشن سال به حساب می‌آید. جشن نوروز از آخرین سه شنبه قبل از سال نو با نام چهارشنبه سوری آغاز می‌شود. این جشن در آیین زرتشتیان برای نشان دادن پایان زمستان بود. ایرانیان در این جشن در خیابان‌ها کپه‌های آتش برپا می‌کنند و از آن می‌پرند و می‌گویند: زردی من از تو سرخی تو از من.

در واقع با خواندن این شعر آرزوی سلامت برای سال آینده خود خواهند داشت. در گذشته چهارشنبه سوری با قاشق زنی همراه بود. مردم چادر‌های بلند می‌پوشیدند تا هویتشان مشخص نشود، بعد همراه با قاشق زدن به درب خانه‌ها می‌رفتند و هدیه درخواست می‌کردند.

پیشنهاد مطالعه: چهارشنبه‌سوری با چاشنی ترس حیوانات و آسیب به محیط زیست

روزهای نزدیک به نوروز، بازار‌های ایران پر از هیجان و شور و شوق است. و مردم به خرید سال نو می‌پردازند. ایرانیان سنت دیگری برای نوروز به نام سفره هفت سین دارند که از هفت عنصر تهیه می‌شود که همه آنها با حرف «س» شروع می‌شوند. سبزه به مفهوم تولد دوباره، سنجد به مفهوم عشق، سیب برای سلامت و زیبایی، سیر به عنوان نماد سلامتی، سمنو به مفهوم ثروت و باروری، سرکه به عنوان نماد طول عمر و سماق نماد شروع روز جدید. در کنار این هفت عنصر آینه، ماهی قرمز، سرکه و گل‌هایی مثل سنبل هم قرار می‌دهند.

در شب نوروز ایرانیان در کنار خانواده‌ها هستند و شام سال نو را که معمولا سبزی پلو با ماهی سفید است می‌خورند. آش رشته هم از غذاهای مرسوم برای جشن نوروز ایرانیان است. شیرینی معمول عید هم نخودی است. بزرگ‌تر‌ها به کوچک‌تر‌ها عیدی می‌دهند.

حاجی فیروز ایرانیان هم در این ایام ظاهر می‌شود. حاجی فیروز شخصیت سنتی نوروز است که ریشه آن به بردگی قدیم می‌رسد. حاجی نوروز فردی با لباس قرمز است و دست صورت سیاه است که در خیابان‌ها به رقص و آواز می‌پردازد.

تعطیلات بلند مدت نوروز ایرانیان با سیزده بدر تمام می‌شود. سیزدهمین روز بهاری، روزی است که ایرانیان برای پیک‌نیک از خانه‌های خارج می‌شوند و به مناطق جنگلی و تفریحی حومه شهرها می‌روند. غذا می‌خوردند و جشن و پایکوبی می‌کنند و در پایان روز سبزه‌های عید را گره می‌زنند و به آب روان می‌اندازند. این سنت در شهر‌های مثل لس‌آنجلس و سانفرانسیسکو هم برگزار می‌شود.

نحوه برگزاری جشن نوروز در آذربایجان، گرجستان و ارمنستان

نوروز یک جشن بزرگ ملی در جمهوری آذربایجان است که با رقص موسیقی و آتش‌بازی همراه است. از چند روز قبل از شروع سال نو، آذری‌ها شروع به جمع‌آوری هیزم می‌کنند و کپه‌های آتش برپا می‌کنند و بعد از خاموش شدن از روی آن‌ها می‌پرند تا همه بدی‌های سال گذشته سوزانده شود و سال جدید خوبی داشته باشند.

نوروز در آذربایجان جشن غذا هم هست. غذاهای رایج آذربایجان برای جشن نوروز پیلاو (pilav)، دلمه، شکربورا و نوعی شیرینی است که با بادام و گردو درست می‌شود. همسایه‌ها غذاها را با همدیگر به اشتراک می‌گذارند و کودکان با خواندن آهنگ‌های عامیانه درب خانه‌ها می‌روند تا شیرینی جمع کنند. در بسیاری از خانه səməni (سبزه با نوار قرمز) به نشانه ورود بهار گذاشته می‌شود. در شهر قزاق نوعی سنت است که در آن مردم لباس‌های با طرح ضربدر می‌پوشند و در خیابان به رقص می‌پردازند.

نوروز در اجتماعات آذری گرجستان هم برگزار می‌شود. در آن رقص‌های سنتی اجرا می‌شود و جوانان سوار بر اسب به خیابان می‌آیند و مسابقات کشتی برگزار می‌کنند. در ارمنستان هم جشن‌هایی مشابه آذربایجان و گرجستان در شروع بهار برگزار می‌شود. که شامل آتش‌بازی، رقص و آب بازی است. البته این رسوم امروزه بیشتر در بین ایرانیان ساکن ارمنستان برگزار می‌شود و کمتر از گذشته رواج دارد.

جشن نوروز در افغانستان

نوروز به طور گسترده‌ای در سراسر افغانستان جشن گرفته می‌شود. معمولا در این جشن دسر هفت‌میوه درست می‌کنند. هفت میوه از ترکیب هفت میوه و آجیل از جمله کشمش قرمز، کشمش سیاه، کشمش زرد، سنجد، پسته، زردآلوی خشک و سیب خشک تهیه می شود.

شام نوروزی افغانستان معمولا شامل سبزی‌پلو با خروس یا ماهی سفید است. در این جشن شعرهای فارسی خوانده می‌شود و همچنین نمایش‌هایی با مضامین نوروزی اجرا می‌شود. پخت سمنو در افغانستان جزو ضروریات است و خانم‌ها در حین پخت سمنو به خواندن آهنگ‌های عامیانه می‌پردازند.

در مزار شریف، نوروز با جشنواره لاله‌های قرمز همراه است. زیرا مزارشریف پر از گل‌های قرمز می‌شود. همچنین نوروز در مزار شریف زمان برپایی پرچم بر فراز مقبره‌ای در مسجد آبی است که گفته می‌شود امام علی در آن دفن شده است.

متاسفانه امسال با روی کار آمدن طالبان در افغانستان، مخالفت‌هایی با برگزاری نوروز این آیین باستانی پارسی شده است.

جشن نوروز در آسیای مرکزی

در تاجیکستان، ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان، نوروز تعطیلات بزرگ عمومی است. همچنین در جوامع ترک یا پارس در غرب چین به ویژه استان سین کیانگ که با نام ترکستان شرقی معروف است، هم به عنوان بخشی از فرهنگ آسیای میانه جشن گرفته می‌شود.

در تاجیکستان، در تعطیلات نوروز همه به سرعت خانه‌ها را تمیز می‌کنند، لباس‌های نو می‌پوشند و به دیدوبازدید یک‌دیگر می‌روند. از رسوم سنتی که در تاجیکستان در نوروز برگزار می‌شود، رقصیدن و کشتی و ورزشی سنتی شبیه چوگان است. همچینین یک میز که با هفت «س» تزیین می‌شود به نام dastarkhon چیده می‌شود. برخی از تاجیک‌ها هفت میوه هم درست می‌کنند.

در تاجیکستان و قرقیزستان سنتی است که در آستانه نوروز کانال‌های اطراف خانه می‌کنند و آن‌ها را پر از آب می‌کنند که این کار را برای سلامتی در سال جدید انجام می‌دهند. شمع و آب و آتش هم از نشانه‌های جشن سال نو است.

در قزاقزستان دسترخان در یورت‌های (چادر) بزرگ توسط عشایر برپا می‌شوند. در نوروز وعده غذایی از هفت جزء تشکیل شده است که شامل آب، گوشت، نمک، شیر و ماست و حبوبات است. این مواد نماد هفت فضیلت هستند و این غذا برای مهمانان سرو می‌شود. در بساری از شهرها پیام رسان‌ها پیغام دعوت مردم در جشن‌ها را پراکنده می‌کنند. در قزاقستان مردم مانند قهرمانان مردمی از جمله Zhirenshe و Karashash لباس می‌پوشند و در خیابان‌ها قدم می‌زنند

در سراسر آسیانه میانه در روزهای نوروز سمنو پخته می‌شود. قبل از نوروز زنان اطراف دیگ‌های سماق جمع می‌شوند و تا سحر آواز می‌خوانند و سمنو را هم می‌زنند.

جشن نوروز در کردستان

برای کردهای خاورمیانه نوروز با داستان «کاوه آهنگر» که از اسطوره‌های فارسی شاهنامه است، پیوند خورده است؛ سلحشوری که علیه حکومت ظالمانه ضحاک قیام می‌کند. در نوروز بزرگداشت این قهرمان جشن گرفته می‌شود و مردم کردستان برای این پیروزی آتش به پا می‌کنند و از روی آن می‌پرند و اطراف آن به رقص و آواز و پایکوبی می‌پردازند.

در میان کردهای ترکیه، عراق و سوریه، نوروز سیاسی است. به همین دلیل چندین دهه ممنوع بود. چرا که داستان کاوه آهنگر مقاومت مردمی را نشان می‌دهند.

بسیاری از کردها در عید نوروز به روستاها می‌روند و از هوای گرم روستاها لذت می‌برند و لباس‌های سنتی و روشن کردی می‌پوشند.

جشن نوروز در آلبانی، کوزوو و ترکیه

در آلبانی و کوزوو، روز نوروز سلطان جشنی ملی است که با صوفیه بکتاشی پیوند خورده است. نوروز در آلبانی برای همه عزیز و محترم است و با عقاید مذهبی مردم پیوند خورده است. صوفیان آلبانی نوروز را به عنوان بزرگداشت تولد امام علی می‌شناسند، در حالی که برای آلبانی‌های سکولار، جشن آن با آغاز بهار پیوند خورده است.

در تکیه صوفی‌های آلبانی و کوزوو، نوروز زمانی برای دید و بازدید است و غذاهای مانند گوسفند طبخ برای پذیرایی میهمانان طبخ می‌شود. مراسم‌های مناجات و دعاهای مرتبط با این روز‌ها نیز برگزار می‌شود.

در بین صوفیان بکتاشی و علویان خارج از آلبانی به ویژه در ترکیه نوروز با جشن‌های مربوط به امام علی است.

در سراسر آناتولی جشنواره‌های مختلفی برای نوروز برگزار می‌شود که در هر منطقه متفاوت از دیگری است. اما اغلب آن‌ها آب، آتش، گشت‌وگذار در طبیعت و آرزوی سلامتی را شامل می‌شوند.

در بسیاری از مناطق جنوب شرقی اروپا که زمانی تحت حکومت عثمانی بوده‌اند جشن نوروز مشابه جشن عید پاک است و یکی از موارد مشابهت آن‌ها سنت تخم مرغ‌های رنگ شده است. تا اواسط قرن بیستم جشن نوروز در بسیاری از مناطق رومانی و بلغارستان، آلبانی و کوزوو و در میان تاتارهای کریمه اوکراین برگزار می‌شد.

جشن نوروز در تانزانیا

در بین تمام کشورهایی که نوروز را جشن می‌گیرند شاید تانزانیا کمتر از همه شناخته شده باشد. حدود هزار سال پیش، گروهی از ایرانیان از شیراز به جزیره زنگبار در ساحل تانزانیا مهاجرت کردند. این مهاجرت با افزایش روابط از طریق خلیج فارس افزایش یافت.

شیرازی‌ها که به زنگبار رفتند جشن نوروز را هم همراه خود به آن‌جا بردند. با گذشت زمان این جشن با نام موکا کوگوا (Mwaka Kogwa) پذیرفته شد و مانند تعطیلات کریسمس، جشن نوروز هم با سنت‌های خاص خود جشن گرفته می‌شود.

مشهورترین سنت موکا کوگوا در روستای Makunduchi برگزار می‌شود. در آن‌جا، مردان از ساقه موز برای دعوایی نمادین جهت از بین بردن نارضایتی‌های سال گذشته استفاده می‌کنند. در همین حال زنان در مزارع اطراف روستا آواز می‌خوانند. در این جشن، همه غذاهای متنوع می‌پزند و به هر مهمانی که از اطراف خانه‌هایشان عبور می‌کنند غذا می‌دهند. چون این اعتقاد وجود دارد که گذراندن این جشن بدون مهمان، بدشانسی به همراه دارد. مانند تمام جشن‌های نوروزی در موکا کوگوا هم مردم آتش برپا می‌کنند و به رقص و آواز می‌پردازند.

جشن نوروز با نام ایران و ایرانی گره خورده است. با این حال این رویداد بزرگ و باستانی به دلایل فرهنگی، مذهبی و مهاجرتی اکنون در کشورهای دیگر نیز برگزار می‌شود.

پیشنهاد می‌کنیم بخوانید: رمانتیک ترین شهرهای دنیا برای تعطیلات کدامند؟

منبع: علی بابا