حواشی فعالیت VODها در کشور | هیاهوی جلب مخاطب یا نگران حذف انحصار؟

از شبکه نمایش خانگی تا نتفلیکس وطنی

مسیری که منجر به پیدایش VODها در کشور شد را می‌توان از خیلی قبل‌تر و زمان فعالیت ویدیوکلوپ‌ها دنبال کرد که مکانی برای اجاره فیلم‌های سینمایی ایرانی، فیلم‌های دوبله خارجی (و در موارد غیرقانونی، فیلم‌های زبان اصلی و اصطلاحاً سانسور نشده خارجی) بودند. این روال کم‌کم با پیشرفت صنعت سردرگمی نه فقط در ایران، که در دنیا تغییر کرد و پوست انداخت. کم‌کم شکل فیزیکی فیلم خریدن و اجازه کردن و استفاده از نوار ویدیویی و حتی سی‌دی شکل عوض کرد و جایش را به پلتفرم‌های نمایش خانگی داد که فیلم‌ها را به صورت اینترنتی عرضه می‌کنند.

با ورود به این مرحله، کم‌کم پای وی‌اودی‌های مختلف باز و فعالیت VODها در کشور آغاز شد. پلتفرم‌هایی که در ابتدا فقط به عرضه فیلم‌های ایرانی و بعد فیلم‌ها و سریال‌های زیرنویس شده یا دوبله خارجی می‌پرداختند و با گسترش تب سریال‌بینی در دنیا، آرزوی رقابت با نتفلکیس (Netflix) و اچ‌بی‌او (HBO) و ... را در سر می‌پروراندند، اما با یک مشکل مواجه بودند: هنوز مخاطب چندانی جلب نکرده بودند.

طبیعی بود تا زمانی که می‌شد فیلم‌ها و سریال‌های روز دنیا را به صورت کامل و سریع پیدا و دانلود کرد، کمترین کاربری حاضر می‌شد پول برای خرید اشتراک از پلتفرمی بپردازد که بدون پرداخت هیچ هزینه‌ای به تولیدکنندگان اصلی آن آثار، از آن‌ها کسب درآمد می‌کند و از همان زمان بود که موج فیلترینگ و حتی دستگیری برخی مدیران سایت‌های دانلود رایگان فیلم و سریال به راه افتاد. اتفاقی که برخی‌ها ردپا و اعمال فشار یکی دو VOD معروف را در آن دخیل می‌دانند. این اتفاق منجر به محدودیت و دشواری دسترسی کاربران به بسیاری از سایت‌های رایگان فیلم و سریال شد و در عوض VODهای بومی کم‌کم مطرح‌تر از گذشته شدند.

ورود به سریال‌سازی، جنگ رقابت ستاره‌ها

VODها که حالا کم‌کم خود را بی‌رقیب می‌دیدند، تصمیم به یک اقدام تازه گرفتند و آن تصمیم، ورود به عرصه سریال‌سازی بود که از چند سال قبل‌تر در قالب سریال‌هایی چون «قهوه تلخ»، «قلب یخی» و «شهرزاد» در شبکه نمایش خانگی راه افتاد و البته موفق هم بود.

بیشتر بخوانید: سریال ساخت ایران ۳ کی پخش می شود؟

اینکه این سریال‌ها چرا ساخته شدند یک بحث است و دلیل تمایل مردم به تماشای آن‌ها دلیلی دیگر؛ سریال‌هایی که البته خالی از حاشیه نبودند، یا با سانسور و اعمال فشار مواجه شدند و یا به دلیل اختلافات داخلی یا فشارهای بیرونی نیمه‌تمام ماندند. حالا این سریال‌ها در تقابل با سریال‌های تولید صداوسیما قرار گرفته بودند و مخاطبان که از تعدیل‌های بسیار، مضامین گل‌درشت آموزشی و کیفیت پایین سریال‌های تلویزیون خسته شده بودند، به طمع جذابیت بیشتر این سریال‌ها، فضای داستانی آزادانه‌تر و شبیه‌تر به زندگی واقعی و حتی اندکی آزادی پوشش بیشتر گریم و لباس بازیگران این سریال‌ها جذبشان شدند.

بیشتر بخوانید: نیم فصل دوم سریال خاتون کی پخش می‌شود؟

از سوی دیگر امکان جذب سرمایه‌گذار خصوصی و حامیان مالی هم در این سریال‌ها فراهم است، پس بازیگران و کارگردانان مطرح هم به این سریال‌ها جذب شدند تا الان دیگر کمتر بازیگری را بتوان پیدا کرد که در یکی از این سریال‌های شبکه نمایشی ایفای نقش نکرده باشد و حالا بزرگترین رقابت ساخت این سریال‌ها، رقابت بر سر جذب ستاره‌هاست.

خواسته انجمن‌های صنفی از رئیسی چیست؟

انجمن صنفی VODهای کشور در نامه‌ای که هفته گذشته خطاب به ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور دولت سیزدهم نوشتند، از مداخله سازمان صداوسیما شکایت کردند.

آن‌ها در بخشی از این نامه نوشتند: «ما همواره به تنظیم‌گری در این عرصه اعتقاد داشته و داریم و آن را برای خود و کشور سودمند می‌دانیم. اما محدودیت‌ها و رفتارهای اعمال شده یک سال اخیر توسط صداوسیما چنان فضای کسب‌وکار و فعالیت پلتفرم‌ها را مخدوش و با تنش مواجه کرده است که در خوش‌بینانه‌ترین حالت دیگر امکان اعتماد به گفتار، اقوال و تصمیمات مجموعه‌های ذی‌ربط برای رونق و حمایت از پلتفرم‌های VOD را نمی‌توان باور کرد. این در حالی‌ است که نهاد تنظیم‌گر که اصالتاً باید بی‌طرف باشد، به دنبال بسط اقتدار خود در این عرصه است و هم‌اکنون به عنوان رقیبی که از قضا خود را تنظیم‌گر هم می‌داند، اوضاع را بسیار پیچیده کرده است.»

متن کامل نامه را اینجا بخوانید: در دعوای میان صداوسیما و وزارت ارشاد گرفتار شده‌ایم

همین‌طور که در این نامه هم اشاره شده، به نظر می‌رسد تصمیم‌گیری‌های نهاد صداوسیما برای پلتفرم‌های VOD نه بر اساس قانون، که تصمیمی جهت حذف رقیب قدر باشد. اعمال سانسورها در این مجموعه‌ها تا آنجا پیش رفته که هفته گذشته عوامل تولید «قبله عالم» که سریالی طنز و فانتزی با محوریت زندگی ناصرالدین شاه قاجار بود، اعلام کردند بر سر سریالشان آنقدر حذفیات باریده که خروجی‌اش دیگر شباهتی به چیزی که ساخته‌اند ندارد و بر همین اساس تصمیم به پایان زودهنگام پخش این مجموعه گرفتند. (اینجا بخوانید: فیلیمو درباره سریال قبله عالم اطلاعیه داد | پایان کار به دلیل ممیزی)

حالا و در شرایطی که حجم تولیدات سریال‌های شبکه نمایش خانگی از همیشه بیشتر شده است، مشخص نیست با این دعوای حقوقی میان VODها و صداوسیما در شرایط اعلام بی‌طرفی وزارت ارشاد دولت جدید، چه سرنوشتی در انتظار این مجموعه‌ها و در مجموعه فعالیت VODها در کشور باشد.

نظر شما در خصوص این مطلب چیست؟ تماشای مجموعه‌های تلویزیونی صداوسیما را بیشتر ترجیح می‌دهید یا سریال‌های ساخته شده در نمایش خانگی؟ نظرتان را برایمان بنویسید.