ماجرای تخریب بافت تاریخی شیراز چیست؟

شهر شیراز و بافت فرهنگی تاریخی غنی آن مدتی است درگیر حواشی مختلف شده است.

پس از اعتراض‌ها به ساخت سریال جدید نرگس آبیار در محوطه باغ عفیف‌آباد شیراز که منجر به ساخت‌وسازهای گوناگون در جوار این بنای تاریخی شده و وضعیت آن را به خطر انداخته بود، با اعتراض کاربران و فعالان و ایجاد کارزارهای گوناگون، از ادامه فعالیت این گروه مجموعه‌ساز در آن جلوگیری شد.

با این حال این بار منطقه وسیع‌تری از شیراز در معرض خطر قرار گرفته و بافت تاریخی این شهر با هدف توسعه حرم شاهچراغ، در حال تخریب است.

چه مناطقی در معرض خطر هستند؟

آن‌طور که در خبرها اعلام شده است، از چندی پیش و به دنبال سفر رئیس دولت به استان فارس و بازدید او از شهر شیراز، طرح توسعه حرم شاه شاهچراغ مجددا در دستور کار قرار گرفت.

بر اساس مصوبه طرح توسعه حرم، در قالب کمیته‌ای 3 نفره با حضور نماینده استاندار فارس، نماینده میراث فرهنگی و نماینده شهرداری شیراز، برای بازنگری در خصوص وضعیت ۲۰۰ خانه تاریخی اطراف حرم شاهچراغ تصمیم‌گیری شده و این خانه‌ها از فهرست میراث فرهنگی خارج می‌‌‌شوند که این قضیه موجب نگرانی بسیار فعالان فرهنگی و مردم شیراز قرار گرفته است.

حرم شاهچراغ که مدفن برادر امام رضا (ع) در آن قرار دارد، در منطقه‌ای قدیمی از شهر شیراز واقع شده است که از یک سو به بازار شاهچراغ و از سوی دیگر به خیابان لطفعلی خان می‌رسد. این بخش از شهر شیراز به دلیل بافت تاریخی که دارد، صاحب خانه‌های قدیمی بسیاری است که برخی از آن‌ها ارزش فرهنگی هم دارند. با این حال به دنبال طرح توسعه حرم شاهچراغ که از سال‌ها پیش بناست اجرایی شود، بسیاری از این خانه‌ها در معرض تهدید قرار گرفته و تعدادی از آن‌ها تخریب شده‌اند.

از جمله این خانه‌ها، دو خانه سلیمی و منتظری شیراز بودند که هردویشان ثبت ملی هم شده بودند، اما در تاریخ 4 اسفند 1396 تخریب شدند و برای همیشه به تاریخ پیوستند. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این زمینه اعلام كرده بود كه این دو خانه طی سال‌های گذشته به ‌دست مجری طرح توسعه آستان مقدس شاهچراغ از مالك خصوصی خریداری شده بودند و علی‌رغم موافقت این اداره، شبانه تخریب شدند.

خانه تاریخی شهرام بهرامی، خانه‌ای که قدمت آن به دوران قاجار برمی‌گردد و در تاریخ 8 مرداد 1381 با شماره 6054 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، از جمله خانه‌های در معرض خطر است؛ عکس از صفحه توییتر مهدی حاجتی، نماینده مردم شیراز در مجلس شورای اسلامی

حالا فعالان نگران هستند که مبادا این سرنوشت در انتظار دیگر خانه‌های تاریخی همجوار -که تعدادی از آن‌ها هنوز مسکونی هستند و صاحبانشان در آن‌ها اقامت می‌کنند- باشد. گفته می‌شود با اجرای طرح توسعه حرم شاهچراغ، ۵۷ هکتار از بافت تاریخی و ارزشمند شیراز نابود خواهد شد.

کارزار 21 هزار امضایی

اعتراض‌ها به تخریب بافت تاریخی شیراز به مرحله امضای کارزار هم رسیده و این کارزار تا این لحظه 22 هزار امضاکننده دارد.

در متن این کارزار اینترنتی خطاب به عزت‌الله ضرغامی ، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دولت سیزدهم آمده است:

«همان‌‌طور که مستحضرید خانه‌های تاریخی ایران، بازماندگان معماری اصیل ایرانی و اسلامی‌اند. متاسفانه اخیرا مطلبی در ارتباط با خروج ۲۰۰ خانه تاریخی شیراز از فهرست میراث فرهنگی و تخریب آن‌ها به‌ منظور توسعه حرم حضرت شاهچراغ منتشر شده است. در سال‌های پیش نیز تعداد بسیاری از این خانه‌های تاریخی برای اجرای طرح فوق تخریب شده‌اند که این موضوع تاریخ شیراز را با خطر جدی مواجه کرده است. ما مردم فرهنگ‌دوست ایران از شما تقاضا داریم به‌عنوان متولی این حوزه، از خروج این خانه‌های تاریخی از فهرست میراث فرهنگی جلوگیری کرده و احیای آن‌ها را در اولویت اقدام قرار دهید.»

در صورتی که هرچه زودتر اقدامی برای احیای این خانه‌ها نشده و تخریب بافت تاریخی شیراز ادامه پیدا کند، بخشی از میراث این شهر که یادگار دوران قاجار به این سو را در دل خود دارد، برای همیشه از بین می‌رود.