کاشت چمن را متوقف کنید | زیباسازی به چه قیمت؟
همه ما در کودکی بارها روی چمن‌ها غلت زده‌ایم، از تماشای زیبایی آن به وجد آمده‌ایم و از عطر چمن تازه، به خصوص هنگام بهار لذت برده‌ایم. اما به چه قیمت؟
تاریخچه کاشت چمن به قرن هجدهم میلادی باز می‌گردد؛ یعنی زمانی که اشراف فرانسوی با ایجاد فضای سبز در حوالی محل زندگی، قدرت و نفوذشان را به رخ قشر ضعیف‌تر جامعه، به ویژه دهقانان می‌کشیدند. این اقدام مانند یک ویروس به جان دنیا افتاد و اقلیم‌های خشک و نیمه‌خشک را نیز درگیر کرد.
اینکه تب و تاب کاشت چمن چرا و چگونه به ایران رسید، اکنون دیگر اهمیتی ندارد. چیزی که جامعه امروز به آن نیازمند است، آگاهی از تبعات سنگین زیباسازی شهرها و یافتن روش‌های جایگزین برای توسعه فضای سبز است.
مضرات چمن‌کاری
بسیاری از ما متوجه آسیبی که چمنزارها به محیط زیست وارد می‌کنند نیستیم. میزان مواد شیمیایی که در چمن‌کاری استفاده می‌شود، ده‌ها برابر بیشتر از کشاورزی صنعتی است. اما کاش مشکل به همین‌جا ختم می‌شد!
آفت‌کش‌ها و کودهای شیمیایی پس از نفوذ به عمق زمین و تبخیر، وارد چرخه آب می‌شوند. ورود آن‌ها به دریا، پدیده‌ای به نام «شکوفایی جلبکی» را تسریع می‌کند.
رشد بی‌رویه جلبک‌ها مانع رسیدن نور خورشید به درون آب شده و گیاهان دریایی را که در واقع مأمن آبزیان کوچک هستند، از بین می‌برد. در چنین شرایطی معلوم است چه بر سر ماهی‌ها و دیگر گونه‌ها می‌آید.
علاوه بر این، آبیاری چمن با آب تصفیه نشده و استفاده از مواد شیمیایی برای مراقبت از آن، باعث گسترش آلودگی و گرمایش زمین شده و خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله سرطان را افزایش می‌دهد. با این تفاسیر، چمن نه تنها نقشی در پاکیزگی هوا ندارد، بلکه آلودگی را نیز تشدید می‌کند.
مسئله دیگر، کاشت چمن در نواحی خشک مثل ایران است؛ جایی که برای آبیاری و محافظت از چمن، باید دست به دامان سفره‌های زیرزمینی شد و یا هزینه هنگفتی برای انتقال آب به آن منطقه پرداخت کرد. بنابراین کاشت چمن در مناطقی که بارندگی آب مورد نیاز برای رشد چمن را تأمین نمی‌کند، چندان هوشمندانه نیست.
حال که با عواقب جدی چمن‌کاری آشنا شدیم، باید این سوال را از خود بپرسیم که آیا آمادگی حذف چمن از فضای شهری را داریم؟
واقعیت آن است که ما به زیبایی چمن عادت کرده‌ایم. بدون شک اگر روزی شهر خود را خالی از سرسبزی و نشاط ببینیم دلگیر می‌شویم. اما اکنون که بحران آب بیش از هر زمان دیگری گریبان‌گیر کشور شده، آیا منطقی است آب تصفیه‌شده را فدای کاشت چمن کنیم؟
یافتن جایگزین مناسب برای چمن
خبر خوب آنکه حذف چمن لزوما به معنای زشت شدن چهره شهر نیست. ما می‌توانیم با برنامه‌ریزی و مدیریت درست، چمن را با گیاهان پوششی دیگر جایگزین کنیم؛ گیاهانی مثل کیاشیتو، هلکسین و فرانکنیا که ضمن ماندگاری بالا و جذب کمتر آفت، سازگاری بیشتری با اقلیم خشک ایران دارند و در اصطلاح «کم آبخواه» هستند.
به‌راستی وقتی ده‌ها گزینه دیگر برای ایجاد فضای سبز در اختیار ماست، چرا باید سراغ چمن تشنه و پرهزینه برویم؟