روز عشق ولنتاین چطور دنیا را گرفت؟

در تقویم کشورهای مختلف مناسبت‌های مختلفی را می‌توان یافت که برای گرامی داشتن اتفاقات و افراد و احساسات گوناگون در نظر گرفته شده‌اند. مناسبت‌هایی که برخی ملی هستند، برخی مذهبی، برخی استانی و قومی و برخی دیگر جهان‌شمول و همگانی.

روز عشق یا همان ولنتاین از جمله این مناسبت‌هاست که تقریبا در همه‌جای دنیا در یک تاریخ مشخص (14 فوریه در تقویم میلادی یا 25 بهمن در تقویم شمسی) جشن گرفته می‌شود و قرمزترین مناسبت تقویم است!

روز عشق ولنتاین چه روزی است؟

داستان اینکه روز عشق ولنتاین از کجا پا گرفت و چرا این روز برای گرامی داشتن خالص‌ترین شکل احساسات انسانی در نظر گرفته شد را دیگر تقریبا همه‌مان می‌دانیم. داستانی که البته روایت‌های مختلف آن با قدری افسانه و تخیل گره خورده است، اما شخصیت اصلی و محوری همه آن‌ها یکی است؛ سنت والنتینوس یا والنتاین قدیس که بنا به روایات، یک کشیش مسیحی ایتالیایی بود.

یکی از اصلی‌ترین روایت‌ها می‌گوید در طول دوران جنگ که سربازان جهت اجبار به حضور در جبهه‌ها و جنگیدن با دشمن از ازدواج کردن بازداشته می‌شدند، والنتاین مخفیانه جوانان را به عقد هم درمی‌آورد.

با این حال پس از مدتی دست والنتاین رو شد و او به دلیل قانون‌شکنی به زندان محکوم شد. در آنجا در نامه‌ای خطاب به معشوقه‌اش خود را «والنتاین تو» خطاب کرد و از آن زمان به بعد این اصطلاح به تدریج بر زبان‌ها پیچید و یاد والنتاین گرامی داشته شد.

فروش هدایای ویژه ولنتاین در یک مغازه در نپال

همچنین در باوری دیگر که عمدتا به کشورهای اسکاندیناوی برمی‌گردد، پرندگان در اواسط فوریه جفت‌گیری می‌کنند و بهم همین دلیل این روز، روز عشق نام گرفته است.

امروزه کلیسای کاتولیک به این نتیجه رسیده است که در تاریخ سه شخصیت با عنوان والنتاین قدیس حضور داشته‌اند که هرکدام به گونه‌ای به دست حاکمان زمان کشته شدند و بنابراین مشخص نیست والنتین مورد اشاره در داستان عشق ولنتاین، کدام‌یک باشد.

ولنتاین عموما با نشانه‌هایی چون قلب قرمز، کبوتر و کوپید یا کوپیدو، الهه عشق در اساطیر روم باستان که به شکل یک کودک برهنه است و تیر و کمانی در دست دارد، نشان داده می‌شود.

این روز چطور جشن گرفته می‌شود؟

به تدریج و خصوصا از شروع قرن نوزدهم به این سمت، ولنتاین از سنتی مخفیانه میان عاشقان خجالتی فراتر رفت و به جشنی عیان‌تر تبدیل شد.

با پایان جنگ جهانی دوم و پیشرفت اقتصادی کشورها، خرید کالاهای مختلف به مناسبت‌های گوناگون هم شدت گرفت و رفته‌رفته ولنتاین را از شکل سنتی آن که عموما با شاخه‌ای گل رز و یک نامه یا کارت پستال دست‌نویس گرامی داشته می‌شد، به جشنی مجلل‌تر تبدیل کرد. کارت‌های دست‌نویس جای خودشان را به کارت‌های چاپی دادند، شکلات جایش را در این مناسبت ویژه باز کرد و رفته رفته هر هدیه‌ای که شمه‌ای از رنگ قرمز داشته باشد، به هدیه ویژه ولنتاین تبدیل شد.

حالا از چند هفته پیش از رسیدن به 14 فوریه می‌توان در ویترین مغازه‌های همه‌جای دنیا سروکله خرس‌های عروسکی قرمز، شکلات‌های قلبی‌شکل و دیگر تزیینات قلبی و قرمز را پیدا کرد. کافه‌ها و رستوران‌ها هم از مدتی پیش از ولنتاین در همه‌جای دنیا شروع به دکوربندی میزها ویژه این مناسبت خاص می‌کنند، در مواردی منوهای استثنایی و مناسبتی ارائه می‌کنند و از مدت‌ها جلوتر رزرو می‌شوند.

فروش هدایای ویژه ولنتاین در یک مغازه در تهران

با این حال، این جشن عاشقانه به مذاق حاکمان بسیاری از کشورها خوش نیامده است و با جهانی‌تر شدن ولنتاین، کشورهایی چون ایران و عربستان در مقاطعی کوشیده‌اند جلوی فروش هدایای مناسبتی این ایام را بگیرند. این قضیه تا آنجا پیش رفت که چند سال پیش به کافه‌های ایران دستور داده شده بود در روز ولنتاین چند ساعتی زودتر تعطیل کنند. همچنین اماکن هم مغازه‌هایی را که ویترین ولنتاینی داشتند، پلمب می‌کرد.

آیا ما باید روز عشق ایرانی را جشن بگیریم؟

همزمان با گسترش و رواج روز ولنتاین در ایران و جشن گرفتن این مناسبت از سوی نوجوانان و جوانان، صحبت از یک مناسبت تاریخی ایرانی به میان آمد؛ سپندارمذگان یا روز عشق ایرانی.

این مناسبت که بنا به روایتی 29 بهمن و در روایتی دیگر 5 اسفندماه است، در تقویم باستانی ایرانیان جشن اسپندگان یا سپندارمذگان نام دارد که روز بزرگداشت زن و زمین و دلدادگان است.

آن‌طور که ابوریحان بیرونی در متون خود بررسی کرده است، در ایران باستان در این روز زنان را گرامی داشته و به آنان هدیه می‌داده‌اند. در این روز زنان از کارهای روزمره و همیشگی خود معاف شده و به جای آنان، مردان و پسران خانواده وظایفشان را انجام می‌داده‌اند. همچین این روز مقارن با مراسمی دیگر با نام «مردگیران» هم بوده که در آن دختران دم‌بخت یا آماده ازدواج، به میل خودشان همسر و شریک زندگی آینده‌شان را انتخاب می‌کردند.

باکس‌های قلبی‌شکل، خرس عروسکی و شکلات؛ از جمله هدایای ولنتاین که در ایران به فروش می‌رسند

با این حال رفته رفته این آیین و جشن سنتی هم مانند بسیاری دیگر از آیین‌های ایران باستان به دست فراموشی سپرده شده و تاکید و تمرکز چندانی روی احیای آن و معرفی کردنش به نسل‌های جوان صورت نگرفته است. حتی مقامات ایرانی گرچه در ابتدا کوشیدند گرامیداشت سپندارمذگان را به جای ولنتاین جا بیندازند، باز تاکیدی روی ویژگی‌های این روز صورت نگرفت و بر این اساس نسل‌های جوان‌تر هم استقبالی نسبت به آن نشان ندادند.

در هر صورت و بنا به هر دلیل و روایت تاریخی که باشد، حالا ولنتاین به روزی جهانی تبدیل شده است؛ روزی برای گرامیداشت عشق که مرز و ملیت نمی‌شناسد.

مشاهدات شما از روز ولنتاین در میان اطرافیانتان چیست؟ به نظر شما در تقویم ایران باید چه روزی را روز عشق نامید؟ 14 فوریه یا 29 بهمن (سپندارمذگان)؟ نظراتتان را با ما در میان بگذارید.