آمارهای جالب از کاربران شبکه‌های اجتماعی | از هر 10 ایرانی بالای 18 سال، 7 نفر واتساپ دارند
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) نتایج جدیدترین نظرسنجی‌اش را به منظور سنجش میزان استفاده مردم از رسانه‌های اجتماعی منتشر کرد. این نظرسنجی نشان می‌دهد واتساپ از تلگرام پیشی گرفته و به صدر جدول پیام‌رسان‌های مورد استفاده مردم ایران آمده است.
روش انجام نظرسنجی چه بود؟
مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران به منظور سنجش میزان استفاده مردم از رسانه‌های اجتماعی، در روزهای 16 تا 20 تیر ماه 1400 یک نظرسنجی در مقیاس ملی و با شیوه گردآوری تلفنی اطلاعات انجام داده است. جامعه آماری این نظرسنجی کلیه شهروندان 18 سال به بالای ساکن در مناطق شهری و روستایی کل کشور و تعداد نمونه آن 1585 نفر بوده است.
مشخصات پاسخگویان
50.1 درصد پاسخگویان این نظرسنجی مرد و 49.9 درصد زن هستند. 25.7 درصد پاسخگویان در رده سنی 18 تا 29 سال، 48.4 درصد در رده سنی 30 تا 49 سال و 25.9 درصد در رده سنی 50 سال و بالاتر قرار دارند. 23.3 درصد مجرد، 72.9 درصد متاهل و 3.7 درصد بدون همسر بر اثر طلاق یا فوت همسر هستند. 39.2 درصد پاسخگویان در مراکز استان، 35.9 درصد در شهرهای کوچک‌تر و 24.9 درصد در روستاها سکونت دارند.
میزان و روند استفاده مردم ایران از رسانه‌های اجتماعی
طبق نتایج نظرسنجی ایسپا در آذر 1394، 37.5 درصد مردم ایران عضو تلگرام بودند که این میزان تا فروردین 97 روند صعودی پیدا کرد و به 59.4 درصد رسید. به دلیل سیاست‌های فیلترینگ در اردیبهشت 1397، میزان افرادی که از این اپلیکیشن استفاده می‌کردند در نظرسنجی خرداد 97 ایسپا به 49.5 درصد کاهش یافت. در واقع سیاست‌های فیلترینگ حدود 10 درصد از کاربران تلگرام را کاهش داد. به مرور میزان استفاده از تلگرام کاهش پیدا کرد و در بهمن 1399، 36.3 درصد مردم گفتند از تلگرام استفاده می‌کنند.
اما طبق آخرین نظرسنجی ایسپا در تیر 1400، 40.4 درصد مردم بیان کرده‌اند همچنان از تلگرام استفاده می‌کنند.
افول تلگرام، رشد چشم‌گیر واتساپ و اینستاگرام
پیام‌رسان دیگری که در ایران با استقبال زیادی مواجه شده و حالا تقریباً می‌شود گفت جای تلگرام را گرفته، واتساپ است. در آذر 94، 16.6 درصد ایرانیان از این پیام‌رسان استفاده می‌کردند و طی نظرسنجی‌های ایسپا روند نوسانی را در میزان اعضا داشته است.
در فروردین 97، قبل از اعمال سیاست فیلترینگ تلگرام، میزان استفاده از واتساپ 11.9 درصد بوده است. بعد از فیلتر شدن تلگرام و کاهش 10 درصد از کاربران آن، میزان استفاده از واتساپ 12 درصد افزایش یافت و به 25 درصد رسید. این روند صعودی ادامه پیدا کرد تا اینکه در آخرین نظرسنجی ایسپا در تیر 1400 میزان استفاده از واتساپ به 71.4 درصد رسیده است. در واقع داده‌ها نشان می‌دهد کاربران پیام‌رسان‌های اجتماعی واتساپ را جایگزین تلگرام کرده‌اند.
همچنین پیام‌رسان دیگری که امروزه مورد استقبال مردم قرار گرفته، اینستاگرام است. در آذر 94، 25.5 درصد ایرانیان از این پیام‌رسان استفاده می‌کردند و طی نظرسنجی‌های ایسپا روند نوسانی را در میزان اعضا داشته است. در فروردین 97، با اعمال فیلترینگ تلگرام، میزان استفاده از این پیام‌رسان و شبکه اجتماعی افزایش یافته و در آخرین نظرسنجی ایسپا در تیر 1400 میزان استفاده از آن به 53.1 درصد رسیده است.
استفاده از رسانه‌های اجتماعی به تفکیک گروه‌ها
نتایج نظرسنجی اخیر ایسپا نشان داده میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی در بین مردم ایران معنادار است. بر اساس نتایج به دست آمده در آخرین نظرسنجی ایسپا (تیر 1400)، با وجود فیلتر بودن تلگرام 37.2 درصد زنان و 43.6 درصد مردان از همچنان از این پیام‌رسان استفاده می‌کنند.
59.2 درصد جوانان 18 تا 29 سال، 40 درصد افراد 30 تا 49 سال و 22.4 درصد افراد بالای 50 سال گفته‌اند از تلگرام استفاده می‌کنند. در واقع با افزایش سن، استفاده از تلگرام بین کاربران کاهش چشمگیری داشته است. همچنین 55.1 درصد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از تلگرام استفاده می‌کنند. این میزان بین افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی 31 درصد است.
طبق نتایج نظرسنجی ایسپا، 87.7 درصد جوانان 18 تا 29 سال، 76.1 درصد افراد 30 تا 49 سال و 46.5 درصد افراد بالای 50 سال گفته‌اند از واتساپ استفاده می‌کنند. در واقع با افزایش سن، استفاده از واتساپ بین کاربران کاهش چشمگیری داشته است. همچنین 87.6 درصد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از واتساپ استفاده می‌کنند و این میزان بین افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی 61.3 درصد است. 70.8 درصد زنان و 72 درصد مردان از واتساپ استفاده می‌کنند.
همچنین میزان استفاده از اینستاگرام هم بین گروه‌های مختلف سنی و تحصیلی معنادار است. 75.9 درصد جوانان 18 تا 29 سال، 54.8 درصد افراد 30 تا 49 سال و 27.3 درصد افراد بالای 50 سال گفته‌اند از اینستاگرام استفاده می‌کنند. در واقع با افزایش سن استفاده از اینستاگرام بین کاربران کاهش یافته است. همچنین 70.2 درصد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی از اینستاگرام استفاده می‌کنند. این میزان بین افراد فاقد تحصیلات دانشگاهی 42.4 درصد است. 50.9 درصد زنان و 55.2 درصد مردان از اینستاگرام استفاده می‌کنند.
یک نکته قابل تأمل: جایگاه پیام‌رسان‌های ایرانی کجاست؟
ایسپا در شرایطی نظرسنجی امسال خود را منتشر کرده است که طرح مجلس برای صیانت فضای مجازی و در واقع محدود کردن پیام‌رسان‌های اجتماعی آینده‌ای نامعلوم دارد.
نظرسنجی ایسپا در حالی پیام‌رسان‌های خارجی چون واتساپ، اینستاگرام و تلگرام را به عنوان پرکاربردترین پیام‌رسان‌ها از سوی شهروندان ایرانی معرفی کرده که می‌بینیم پیام‌رسان‌های مختلف ایرانی چون روبیکا، سروش، بله، ایتا و آی‌گپ با اختلافی زیاد در رتبه‌های پایین‌تر قرار دارند.
اینکه چرا مردم اعتماد و تمایلی به استفاده از این اپلیکیشن‌های پیام‌رسان ندارند یک سؤال است و اینکه چرا مجلس می‌خواهد دسترسی به اپلیکیشن‌های پرکاربرد را محدود کند، سؤالی دیگر. همان‌طور که نتایج این نظرسنجی در خصوص تأثیر فیلترینگ تلگرام نشان داده، کاربران -ولو با سختی بیشتر- استفاده از پیام‌رسانی را که خودشان انتخاب کرده‌اند به دیگر گزینه‌ها ترجیح می‌دهند و این نکته‌ای است که باید هنگام تصویب هر طرح جدیدی به خاطر داشت.