روش جدیدی در عمل پیوند شبکیه چشم با استفاده از سلول های بنیادی

به گزارش کلیک ، چند روز پیش گزارشی منتشر شد که بیانگر این بود که پزشکان ژاپنی برای نخستین بار موفق شده اند سلول های شبکیه چشم را با استفاده از سلول های بنیادی پرتوان القایی به چشم یک فرد ژاپنی پیوند بزنند و در این عمل جراحی به جای استفاده از سلول های بنیادی خود فرد از سلول های بنیادی فرد دیگری استفاده شده است.

پزشکان در یک پروژه سلول های پوست را از یک بانک اهدا کننده سلول های بنیادی دریافت کردند و آن را به سلول های بنیادی پرتوان القایی تبدیل کردند. این سلول ها به گونه ای ایجاد شده اند که می توانند در بیشتر انواع سلول ها پرورش یابند.

در یک پروژه پزشکان موفق شده اند سلول های بنیادی پرتوان القایی یا سلول های IPS (سلول هایی که امکان پرورش آن ها در انواع مختلفی از سلول ها وجود دارد) را در یک نوع سلول شبکیه چشم پرورش دهند و آن ها را به چشم راست یک بیمار ژاپنی پیوند دهند.

این روش برای نخستین بار بر روی یک پیرمرد ژاپنی که سن او در حدود ۶۰ سال است و مبتلا به بیماری تباهی لکه زرد است، مورد آزمایش قرار گرفت. بیشتر افراد در سنین پیری مبتلا به این بیماری می شوند و باعث کاهش تدریجی بینایی چشم می شود.

در سال ۲۰۱۴ نیز اعضای همین تیم پزشکان ژاپنی موفق به انجام چنین پیوندی شدند؛ اما در آن پیوند به جای استفاده از سلول های بنیادی یک فرد دیگر، از سلول های بنیادی خود فرد استفاده شد.

پزشکان در عمل پیوند سال ۲۰۱۴، سلول های بیمار را در لایه ای نازک از سلول های پوششی رنگدانه شبکیه چشم کاشتند و آن را درست در زیر شبکیه چشم بیمار پیوند دادند.

یک سال بعد نتایج نشان داد که بیماری فرد مورد نظر بدون انجام هیچ گونه درمانی، پیشرفت نکرده است و بینایی او مشکل خاصی ندارد.

پزشکان پس از کسب موفقیت در این آزمایش، فرد دیگری را نیز به همین صورت مورد آزمایش قرار دادند؛ اما این بار نه تنها موفقیتی کسب نکردند، بلکه به وجود یک سری ناهنجاری های ژنتیکی در سلول های بنیادی که از پوست خود فرد گرفته شده بود، نیز پی بردند.

پزشکان موسسه تحقیقاتی RIKEN تصمیم گرفتند برای جلوگیری از ایجاد عوارض بعد از عمل پیوند، آزمایشات خود را متوقف کنند و تغییراتی در رویکرد خود ایجاد کنند. به همین دلیل تصمیم گرفتند که در این عمل پیوند جدید به جای استفاده از سلول های بنیادی خود فرد، از سلول های بنیادی یک فرد اهدا کننده استفاده کنند که به نظر می رسد تکنیک کم خطر تری است. پیرمرد ژاپنی نخستین فردی است که عمل پیوند سلول شبکیه چشم او به این شیوه صورت گرفته است و قرار است چهار بیمار دیگر نیز به این شیوه مورد آزمایش قرار گیرند. لازم به ذکر است که تاکنون هیچ عوارضی در بیمار مورد نظر مشاهده نشده است و به نظر می رسد که این تکنیک، یک روش امن برای پیوند شبکیه چشم است.

آقای ساکاو تاکاهاشی اذعان کرد برای اینکه اعضای تیم تحقیقاتی ببینند که آیا این روش، روش موفقیت آمیزی بوده است یا نه، بیمار باید چندین سال تحت بررسی قرار گیرد و این کار برای اینکه بی خطر بودن این روش برای اعضای تیم تحقیقاتی ثابت شود، یک امر ضروری است.

وی در ادامه افزود که چالش اصلی تیم تحقیقاتی، کنترل پذیرش یا عدم پذیرش سلول های جدید شبکیه چشم توسط چشم بیمار، با دقت کامل است.

این بیمار ژاپنی در یک سال پس از عمل جراحی به دقت مورد آزمایش قرار می گیرد و پس از آن نیز سه سال متوالی به صورت دوره ای چکاب می شود تا علاوه بر بررس پذیرش یا عدم پذیرش سلول های جدید شبکیه توسط چشم، ایجاد عوارض های احتمالی نیز مورد بررسی قرار گیرد.

این کنجکاوی تیم تحقیقاتی ژاپنی واقعاً قابل تحسین است و انجام این عمل پیوند با استفاده از سلول های IPS می تواند راه را برای استفاده از این سلول ها هموارتر کند و در نتیجه تحول بزرگی در شیوه های درمانی با استفاده از سلول های بنیادی به وجود آورد.

در صورتی که سلول های بنیادی اهدا شده توسط سایر افراد، نتیجه خوبی در روش استفاده از سلول های IPS داشته باشد و بتوان آن ها را به خوبی پرورش داد، باعث ایجاد روش های درمانی جدیدی با استفاده از سلول های بنیادی می شوند که واقعاً مقرون به صرفه خواهند بود و افراد زیادی از آن ها بهره مند خواهند شد.

پزشکان در این روش جدید می توانند به جای القا کردن سلول های بنیادی گرفته شده از نمونه سلول های خود بیماران، نمونه سلول هایی را که با سلول های بیماران به خوبی مطابقت دارند، به راحتی از بانک های اهدا کننده ای که به همین منظور ایجاد شده اند، دریافت کنند که روشی ارزان قیمت تر و سریع تر است.

درمان با استفاده از سلول های بنیادی، شیوه درمانی جدیدی هستند که وعده های بسیار زیادی در مورد آن داده شده است؛ اما محققان با احتیاط کامل و با سرعتی کاملا آهسته در این مسیر گام برمی دارند؛ زیرا در این روش درمانی نوین، خطرات احتمالی بسیار زیادی وجود دارد؛ مثلا همین ماه گذشته گزارش شد که سه زن در اثر استفاده از سلول های بنیادین غیر قابل اعتماد، بینایی خود را کاملا از دست داده اند.

اما همیشه باید نیمه پر لیوان را نگاه کرد؛ مثلا در سال ۲۰۱۵ آزمایشی با استفاده از سلول های بنیادی صورت پذیرفت که در آن وعده هایی در خصوص درمان بیماری MS با استفاده از این شیوه درمانی جدید داده شد. در سال گذشته نیز محققان سلول های بنیادی را به چند بیمار گرفتار سکته مغزی تزریق کردند، تا به روند بهبود آن ها کمک شود.

حال باید ببینیم که عمل پیوند چشم با استفاده از سلول های IPS که در آن از سلول های بنیادی اهدا شده توسط فرد دیگری استفاده شده است، چه نتیجه ای خواهد داشت.