گرانی برنج در سال ۱۴۰۱ ادامه دارد | عبور برنج ایرانی از ۱۰۰ هزار تومان

قیمت انواع برنج ایرانی پرمصرف و مرغوب در خرده‌فروشی‌های تهران از 100 هزار تومان عبور کرده است. مشاهدات میدانی خبرنگاران نشان می‌دهد قیمت ارقام پرمحصول برنج هم به 70 تا 80 هزار تومان رسیده است.

پیش‌تر، در آستانه تعطیلات نوروز، قیمت چند نوع از مرغوب‌ترین انواع برنج تولید داخل، از جمله برنج کشت دوم، قیمت‌های بالای 100 هزار تومان را به ازای هر کیلو ثبت کرده بود اما این روند عمومی نبود.

برخی سیاست‌های دولت شامل افزایش عرضه ذخایر برنج در بازار و تعیین نرخ مصوب برای ارقام ایرانی و وارداتی در اسفندماه، اگرچه توانست بازار شب عید را تا حدی بدون نوسان نگه دارد، اما در میان‌مدت اثر کاهشی بر قیمت‌ها نگذاشت؛ به‌طوری‌که با گذشت 4 هفته از سال جدید، شاهد ظهور برنج‌های بالای 100 هزار تومان در خرده‌فروشی‌های پایتخت هستیم.

برنج دم‌سیاه، صدری هاشمی و طارم، در بیشتر خواربار فروشی‌ها بین 100 تا 109 هزار تومان قیمت خورده است و انواع پرمحصولی مثل فجر، ندا و شیرودی نیز که قیمت عمده‌فروشی آن‌ها 60 هزار تومان است، در خرده‌فروشی‌ها کیلویی 70 تا 80 هزار تومان به فروش می‌رسند.

چرا تعیین نرخ مصوب برنج نتیجه نداد؟

گرانی افسارگسیخته برنج باعث شد دولت برای کنترل بازار شب عید، برای انواع ایرانی و وارداتی این کالای اساسی نرخ مصوب تعیین کند. بر این اساس سازمان حمایت، قیمت فروش هر کیلوگرم برنج طارم ایرانی درجه یک را ۶۵ هزار تومان، طارم درجه دو را ۶۰ هزار تومان، شیرودی را ۴۲ هزار تومان، هندی وارداتی را ۳۰ هزار تومان و برنج پاکستانی وارداتی را ۳۱ هزار تومان تعیین کرده بود.

همزمان شرکت بازرگانی دولتی نیز بخشی از ذخایر استراتژیک را که شامل برنج‌های خارجی است، وارد بازار کرد. شرکت بازرگانی دولتی هر کیلوگرم برنج هندی را ۲۴ هزار تومان، پاکستانی را ۲۵ هزار تومان و تایلندی را 12.500 تومان عرضه کرد.

این اقدام دولت همزمان با انتقاد کارشناسانی مواجه شد که معتقد بودند سیاست قیمت‌گذاری دستوری گره از کار بازار باز نمی‌کند. فعالان حوزه بازار بر این اعتقاد بودند که دولت شاید بتواند برای ذخایر خود قیمت مشخص تعیین کند، اما نرخ‌گذاری برای برنج تولیدی کشاورزان در شرایطی که تمام هزینه‌های تولید را بدون یارانه متحمل می‌شوند، منطقی نیست.

از سوی دیگر نرخ‌گذاری دولتی برای دیگر محصولات هم هیچ‌گاه حاصلی جز چندنرخی شدن و افت کیفیت محصول، به‌دلیل حذف رقابت، در پی نداشته است.

اجرای این سیاست که ضمانت اجرایی نیز نداشت، در همان روزها و هفته‌های ابتدایی شکست‌خورده به‌نظر می‌رسید و در نهایت نیز به کاهش عرضه و دپوی برنج‌های گران خریداری شده از قبل در عمده‌فروشی‌ها و خرده‌فروشی‌ها منجر شد.

اگرچه این کاهش عرضه به‌دلیل افت شدید تقاضا ناشی از کاهش قدرت خرید بخش زیادی از مصرف‌کنندگان چندان دیده نشد، اما حالا با گذشت یک و نیم ماه از اعمال سیاست قیمت‌گذاری مصوب در بازار برنج، به‌نظر می‌رسد روند رو به رشد قیمت‌ها در بازار دوباره آغاز شده است.

افزایش قیمت برنج به علت خشکسالی و کاهش واردات است؟

خشکسالی و کاهش تولید برنج در سال گذشته، نخستین متهم افزایش قیمت معرفی شد. البته تولیدکنندگان، از جمله جمیل علیزاده شایق، دبیر اتحادیه تولیدکنندگان برنج، بارها اعلام کرده بودند سطح زیرکشت برنج در استان‌های شمالی از جمله سطح 230 هزار هکتاری زیرکشت برنج در مازندران کاهشی نداشته و تولید از 2 میلیون و 250 هزار تن کمتر نخواهد بود.

اما در ادامه و در تیرماه، وزیر جدید جهاد کشاورزی از کاهش 40 درصدی حجم تولید برنج سخن گفت و تنش در بازار از همین‌جا آغاز شد.

میزان تولید سالانه برنج در کشور، بر اساس اظهارات تولیدکنندگان 2 میلیون و 250 تن است که با احتساب کاهش 40 درصدی، میزان برداشت سال گذشته یک میلیون و 350 هزار تن برآورد می‌شود؛ چیزی در حدود نصف نیاز بازار مصرف. این در حالی بود که روند واردات برنج نیز برای دومین سال متوالی با مشکلات اساسی مواجه بود و قیمت برنج خارجی در بازار به بیش از 30 هزار تومان رسید.

انجمن واردکنندگان برنج از وزارت جهادکشاورزی خواست در شرایط اوج‌گیری قیمت برنج داخلی، مصوبه ممنوعیت فصلی واردات در زمان برداشت، استثنائا برای سال 1400 لغو شود تا تداوم واردات بتواند از افزایش بیشتر قیمت جلوگیری کند. اما با این درخواست موافقت نشد تا در فاصله ممنوعیت واردات در ماه‌های مرداد تا آبان، قیمت هر کیلو برنج ایرانی با 20 هزار تومان رشد از متوسط 48 هزار تومان به 68 هزار تومان برسد.

جدول قیمت انواع برنج فروردین‌ ماه

روند واردات در ماه‌های بعد تسهیل شد و میزان واردات افزایش یافت، اما کارشناسان بازار معتقد بودند در شرایط کاهش تولید برنج داخلی، بخشنامه ممنوعیت واردات دیگر جایگاه اجرایی نداشته و در شرایطی که جو روانی ناشی از افت تولید، به رشد قیمت‌ها دامن می‌زد، خلأ چندماهه واردات عامل سودجویی و گرانفروشی بیشتر شد.

گزارش مرکز آمار از متوسط قیمت اقلام خوراکی در اسفندماه حاکی است با همه اقدامات انجام شده برای کنترل قیمت‌ها، در اسفندماه نرخ برنج ایرانی 10.7 درصد در مقایسه با بهمن‌ماه رشد داشته است.

در مقابل گزارش نهایی تجارت خارجی ایران در سال ۱۴۰۰ هم نشان می‌دهد واردات طی سال گذشته 600 هزار تن نسبت به سال 99 رشد داشته است. طبق آمار رسمی در این سال ۱.۵ میلیون تن برنج به ارزش ۱.۳ میلیارد دلار وارد شده که نسبت به سال قبل از آن، ۴۸ درصد از لحاظ وزنی و ۴۲ درصد از لحاظ ارزش رشد داشته است.

در بهمن ماه سال ۱۴۰۰ رئیس اتحادیه برنج فروشان بابل اعلام کرد مصرف برنج ایرانی ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش یافته است و مردم به علت قیمت پایین‌تر بیشتر خریدار برنج وارداتی شده اند. اما چیزی نگذشت که افزایش قیمت برنج خارجی رسما اعلام شد. همچنین رییس شورای تامین دام کشور از کاهش 50 درصدی مصرف گوشت در سال جدید خبر داده است.

منابع: خبرآنلاین، همشهری