بومی سازی سامانه تداخلات دارویی در کشور | مرجعی بسیار قوی و علمی
به گزارش یک عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران سامانه تداخلات دارویی اتحادیه اروپا، توسط متخصصین این دانشگاه بومی سازی شده و در پیشگیری از تداخلات دارویی پارامترهای مهمی را در اختیار پزشکان قرار می‌دهد.
دکتر محمد مهدی ثقفی استاد و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت: «به علت وجود داروهای گوناگون در حوزه سلامت با بیش از یک هزار نوع داروی ثبت شده در بیمارستان‌ها روبرو هستیم.»
وی ادامه داد: «طبق آمار در کشورهای مختلف به طور تقریبی ۱۵ درصد از بیمارانی که به مراکز درمانی مراجعه یا فوت می‌کنند به خاطر تداخلات دارویی است، این تداخلات نه تنها در ایران؛ بلکه در تمام کشور های دنیا یکی از مشکلات نظام سلامت به شمار می‌رود. به همین دلیل در ایران هم با توجه به نظام‌مندی موجود، تداخلات دارویی، امری اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد.»
ایرادهای دارویی و درمانی در بیمارستان‌ها
ثقفی همچنین درباره تداخلات دارویی گفت: «اطلاعات داروییِ پزشک یا متخصص، صرفاً به حیطه داروهای حوزه تخصص وی محدود می‌شود و از طرفی، این یکی از ایرادهای اساسی روند درمان در بیمارستان‌ها ست، به این صورت که مثلاً وقتی یک پزشک متخصص قلب، بیمار را ویزیت می‌کند با مشاهده عفونت در بدن بیمار از تخصص و تجربه پزشک عفونی هم استفاده می‌کند یا در صورت نیازِ بیمار به متخصصین دیگر هم مراجعه می‌شود. بنابراین هر کدام براساس تخصص خود و نیاز بیمار دارویی تجویز می‌کنند. این تجویزهای دارویی بدون توجه و گاهی با دقت کم به توصیه های پزشک قبلی و داروهایی که تجویز کرده است، انجام می‌شود.»
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران افزود: «با سیستم موجود کشور و ویزیت زنجیروار بیمار از سوی پزشکان و متخصصان مختلف، بی شک پدیده تداخلات دارویی به شکل‌های گوناگون رخ می‌دهد و حتی می واند عوارض جبران ناپذیر و غیرقابل پیش بینی برای بیمار به همراه داشته باشد.»
ثقفی تأکید کرد: «با وجود همه این عوامل و با روندی که ما در پیش گرفتیم به طور میانگین در بسیاری از موارد در حدود ۱۴ الی ۱۵ دارو برای یک بیمار تجویز می‌شود.»
بیماران چگونه گرفتار تداخلات دارویی می‌شوند؟
دکتر ثقفی افزود: «طبق مطالعات معتبر علمی در دنیا، به طور کلی وقتی تداخلات دارویی در حد یک دارو باشد شاید مهم به نظر نیاید؛ ولی وقتی این رقم به میزان ۲ عدد برسد احتمال حداقل ۱۳درصد عوارض ناخواسته به همراه دارد و یا وقتی به سه یا بیشتر از ۸ عدد برسد، حدود ۱۰۰درصد بیمار دچار عوارض ناخواسته دارویی می‌شود که البته با توجه به شرایط بیماری‌های زمینه ای و چگونگی متابولیت داروها و سن بیمار، این درصدها بیشتر و یا کمتر می‌شود.»
۲ روش کشورهای اروپایی برای رفع مشکل تداخل دارویی: تیم پزشکی و سامانه
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره رفع مشکل تداخلات دارویی در اکثر کشورهای اروپا هم گفت: «در این کشورها از ۲ روش استفاده می‌کنند، نخست اینکه قبل از ویزیت بیمار، تیم کاملی از داروسازان و متخصصان دیگر یا تیم پزشکی یک جا پرونده بیمار را بررسی و ارزیابی می‌کنند و بعد از آن دستورات پزشکی صادر می‌شود تا چه نوع مداخله درمانی انجام شود. در روش دوم در این کشورها سامانه هایی ایجاد شده است که این سامانه ها از نظر فنی تداخلات را ارزیابی می‌کنند، که البته به دلیل تعارض منافع شرکت‌های دارویی، درجه اعتبار هر کدام به طور خاص معلوم نیست.»
ثقفی که از اعضای پیشین سامانه ارزیاب اطلاعات دارویی اتحادیه اروپا بوده در همین زمینه یادآور شد: «اتحادیه اروپا سامانه ای را طراحی کرده که تداخلات دارویی را در پارامترهای چندگانه مانند حداکثر دُز سمی یک دارو، دوران حاملگی و شیردهی، تداخل دارویی و عوارض ناخواسته که می‌تواند نقش اساسی در تداخلات دارویی داشته باشد ارزیابی کرده و این چهار پارامتر اساسی را در کمتر از یک دقیقه در اختیار پزشک قرار می‌دهد.»
بومی سازی سامانه تداخلات دارویی اتحادیه اروپا
وی گفت: «بعد از بازگشت به ایران با همکاری متخصصین دیگر، سامانه مورد استفاده شده در اتحادیه اروپا را در زمینه تداخلات دارویی طراحی و بومی سازی کردیم که بعد از تکمیل، این سامانه را به مسئولین مربوطه پیشنهاد داده‌ایم، ولی تاکنون هیچ رغبتی از سوی آنها دیده نشده است؛ اما شرکت های خصوصی که در زمینه پزشک مصنوعی فعالیت می‌کنند، خواهان دریافت اطلاعات این پروژه هستند. ولی ما می‌خواهیم این طرح به صورت عمومی مورد استفاده قرار بگیرد.»
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: «با همکارانی که به صورت شخصی کار می‌کردند، این سامانه را طراحی و به همان شکلی که در اروپا بود، اجرا و بومی سازی کرده ایم و از طرف دیگر اطلاعات مورد نیاز این سامانه با توجه به موقعیت منطقه ای ایران بارگذاری شده است.»
ثقفی در این زمینه تأکید کرد که در حال حاضر درخواست ما از مسئولان این است که فضای مناسبی وجود داشته باشد تا به طور متمرکز از این سامانه استفاده شود و عیب یا ایراد احتمالی آن رفع شود تا به یک سامانه کامل علمی و جامع تبدیل شود.
وی همچنین اظهارداشت: «موضوع حائز اهمیت دیگر این طرح، توجه به موقعیت جغرافیایی ما در منطقه است یعنی می‌توانیم این سامانه را به نوعی طراحی کنیم که برای کشورهای همجوار نیز یک مرجع و منبع اطلاعاتی باشد و این تاکید بیشتر به این علت است که سامانه های موجود، دچار تعارض منافع هستند و به طور قطعی همیشه نمی‌توانند یک منبع معتبر به شمار آیند.»
عضو علمی پیشین سامانه تداخل دارویی اتحادیه اروپا تأکید کرد که بنا به دلایل علمی و مبحث فارماکو ژنتیک، یک دارو در یک کشور، یا در یک فرهنگ و حتی یک نژاد می‌تواند تداخلاتی داشته باشد و در کشور ما آن تداخلات می‌تواند به شکلی دیگر ظهور پیدا کند.
با حمایت مسئولان این سامانه می‌تواند یک مرجع بسیار معتبر شود
دکتر ثقفی ادامه داد: «با توجه به همین شرایط کلی ما این ظرفیت را در کشور داریم تا به لطف خدا و در صورت حمایت مسئولان بتوان به طور منسجم و متمرکز در دانشگاه علوم پزشکی ایران، این سامانه مرجع بسیار قوی با اعتبار علمی در کشور و منطقه شود.»
وی با بیان اینکه تداخلات دارویی فقط به صورت دارو با داروی دیگر نیست، تصریح کرد: «تداخلات دارو با غذا، با گیاهان دارویی و با مکمل‌ها نیز وجود دارد و این تداخلات چهارگانه غیر قابل انکار است.»
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درباره نقش مردم در جلوگیری از تداخلات دارویی یادآور شد: «علاوه بر اینکه مردم ما نباید به فضای مجازی در زمینه داروها اعتماد کنند، داروخانه ها باید اطلاعات دارویی را به طور مداوم و دقیق به اطلاع مردم برسانند و در خصوص داروهایی گیاهی، نهادهای مربوطه باید آنها را تقسیم بندی کرده و نقش حمایتی خود را در استفاده از دارو و مکمل ها برای مردم به خوبی ایفا کنند.»
منبع: ایرنا