قرص برنج، سم خاموشی که نباید در خانه نگهداری شود
قرص برنج معمولا برای دور نگه داشتن آفات مورد استفاده قرار می‌گیرد، ولی با وجود کمی رطوبت می‌تواند به سمی بسیار خطرناک برای انسان تبدیل شود.
قرص برنج و خطرات بالقوه آن
به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، علیرغم پیگیری‌های انجام‌شده از سازمان غذا و دارو و سازمان پزشکی قانونی که منجر به حذف قرص برنج از فهرست سموم مجاز کشور و منع واردات آن از سال ۱۳۸۵ از جانب سازمان حفظ نباتات شده، متأسفانه طبق آمار پزشکی قانونی استفاده از این سم همچنان در صدر علل مرگ و میر ناشی از مسمومیت و خودکشی با مواد سمی گزارش شده است.
بهرام عین‌اللهی ، وزیر بهداشت نیز آذرماه ۱۴۰۰ در نامه‌ای به رئیس قوه قضاییه نسبت به مسمومیت با فسفید آلومینیوم هشدار داده و خواستار تسریع در برخورد قاطع و اقدام لازم برای وضع ضمانت اجرایی قانونی بازدارنده برای پیشگیری از واردات، تولید و توزیع قرص‌های برنج حاوی سم فسفید آلومینیوم از سوی قوه قضاییه شده است.
این ماده در سال ۱۳۹۹ منجر به مرگ ۹۳۲ نفر شده و در نیمه نخست سال ۱۴۰۰ نیز ۵۴۶ را به کام مرگ کشانده است. نکته اینجاست که علیرغم تمامی اطلاع‌رسانی‌ها و آموزش‌ها کماکان قرص‌های برنج از طریق برخی عطاری‌ها، خرده‌فروشی‌ها و سم فروشی‌ها در دسترس متقاضیان قرار می‌گیرد.
قرص برنج خطرناک‌ترین سم دفع آفات
در این باره شاهین شادنیا، رئیس مرکز مسمومین بیمارستان لقمان حکیم، درباره قرص برنج و انواع آن توضیح داد: «یک نوع قرص برنج گیاهی که به صورت سنتی استفاده می‌شده، شامل ترکیبات گیاهی مثل عصاره سیر، تالک، نشاسته و نمک طعام است که این ماده هیچ ضرری برای انسان ندارد.»
وی در ادامه با اشاره به این که قرص‌های برنج شیمیایی بسیار خطرناک هم وجود دارد که دارای ترکیبات بسیار سمی هستند خاطرنشان کرد: «فسفید آلومینیوم از خطرناک‌ترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج شناخته می‌شود.»
قرص برنج کاربرد خانگی ندارد
عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره به خطرات مصرف سم آفت‌کش فسفید آلومینیوم یا همان قرص برنج گفت: «این ماده سمی کاربرد خانگی ندارد و به عنوان یک سم دفع آفت همانند سایر سموم کشاورزی در مراکز نگهداری برنج یا سایر غلات در سیلوهای نگهداری می‌شود.»
شادنیا استفاده غلط و نابجا از قرص‌های برنج در مصارف خانگی را موردانتقاد قرار داد و افزود: «استفاده از قرص برنج در منازل و محل زندگی می‌تواند بسیار خطرآفرین و زمینه‌ساز بروز مسمومیت شود.»
وی هشدار داد:« سم خطرناک فسفید آلومینیوم زمانی که در معرض رطوبت هوا قرار می‌گیرد، گاز سمی و خطرناکی را از خود در فضا منتشر می‌کند که این گاز سمی به سرعت از طریق هوا به صورت استنشاقی وارد ریه می‌شود.»
سم فسفید آلومینیوم تنفس را مختل می‌کند
رئیس بخش مسمومین بیمارستان لقمان حکیم با اشاره به این که اگر گاز فسفید آلومینیوم موجود در قرص‌های برنج به صورت تصادفی و یا از طریق هوا وارد مخاط دستگاه گوارش یا تنفس شود می‌تواند خطر جدی مرگ را به دنبال داشته باشد افزود: «این سم خطرناک به محض این که وارد بدن می‌شود به سیستم زنجیره تنفسی بدن حمله می‌کند و تنفس سلولی را به کلی مهار می‌کند.»
شادنیا اضافه کرد: «زمانی که سیستم تنفس سلولی توسط گاز فسفید آلومینیوم مهار شود، سلول نمی‌تواند تولید انرژی کند و بدن نمی‌تواند از اکسیژن استفاده کند بنابراین به سرعت مرگ سلولی رخ می‌دهد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه با اشاره مسمومیت‌های تصادفی با قرص برنج هشدار داد: «کم نبوده‌اند افرادی که در کیسه‌های برنجی که در منزل نگهداری می‌کردند قرص برنج یا فسفید آلومینیوم را برای دور شدن حشرات موذی قرار داده‌اند و با آزاد شدن گاز فسفید دچار مسمومیت‌های شدید و یا مرگ ناشی از این مسمومیت شده‌اند.»
حتی گاز یک‌سوم از قرص‌های برنج کشنده است
وی با بیان این که ماده شیمیایی فسفید آلومینیوم بسیار خطرناک است ادامه داد: «تصور این که مقدار کمی از قرص‌های برنج را داخل کیسه‌های حبوبات یا برنج قرار دهیم و مشکلی ایجاد نمی‌شود کاملا اشتباه است، حتی نصف یک قرص برنج و گازی که در فضا از خود منتشر می‌کند هم می‌تواند تعداد زیادی از افراد را به کام مرگ بکشاند.»
شادنیا با بیان این که گاز خارج‌شده از فسفید آلومینیوم یا همان قرص‌های برنج در غلظت‌های پایین بوی خاصی ندارد، گفت: «این ترکیبات در غلظت‌های بالا بوی شبیه به بوی سیب یا ماهی گندیده دارند ولی متأسفانه در غلظت‌های پایین هیچ بوی خاصی ندارد و به راحتی فرد در انباری منزل یا در اتاق خواب خود دچار مسمومیت و مرگ ناشی از آن می‌شود.»
وی یادآوری کرد: «اصلا مهم نیست چه میزان از قرص فسفید آلومینیوم را داخل کیسه‌های برنج قرار می‌دهید، حتی گاز خارج‌شده از یک‌سوم از این قرص هم به دلیل ماده مؤثره بالایی که دارد می‌تواند جان بسیاری از افراد را هدف قرار دهد.»
شادنیا با اشاره به این که فسفید آلومینیوم یک سم دفع آفت کشاورزی است و به هیچ عنوان مصرف خانگی ندارد عنوان کرد: «قرص برنج کاربرد خانگی ندارد و هیچ کسی مجاز نیست از این سم و ترکیبات در خانه، انباری و یا فضاهای مشاع استفاده کند.»
قرص برنج هیچ پادزهری ندارد
رئیس بخش مسمومین دانشگاه با بیان این که متأسفانه مسمومیت با سم فسفید آلومینیوم هیچ درمان و پادزهر اختصاصی ندارد توضیح داد: «متأسفانه برای افرادی هم که دچار مسمومیت با قرص برنج می‌شوند نیز نمی‌تواند مداخلات درمانی کمک‌کننده‌ای انجام داد.»
کودکان و زنان باردار بیشترین قربانیان قرص برنج
وی تأکید کرد: «علامت‌های مسمومیت با قرص‌های برنج در عرض نیم ساعت پس از مسمومیت ظاهر می‌شود و معمولا تا زمانی که فرد به مراکز درمانی می‌رسد، در زمان بسیار کوتاه سم تأثیر بالای خود را بر بدن می‌گذارد.»
وی گفت: «به هیچ عنوان با هیچ توجیه و دلیلی از قرص برنج و یا همان سم فسفید آلومینیوم در منازل و رستوران‌ها استفاده نکنید، کاربرد این سم در سیلوهای صنعتی است و به راحتی با استفاده از سیر و نمک در کیسه‌های برنج می‌توان آفات و حشرات را از مواد غذایی دور کرد.»
با توجه به گفته‌های شادنیا، کودکان، افراد مسن، زنان باردار و بیماران قلبی و ریوی بخش عمده قربانیان سم فسفید آلومینیوم را تشکیل می‌دهند و مسمومیت آن‌ها نسبت به افراد عادی شدیدتر خواهد بود.
همچنین بخوانید: علائم و نشانه‌هایی که خبر از بیماری‌های قلبی می‌دهند
منبع: ایلنا