چرا خارش مسری است؟

دانشمندان اخیراً با مطالعه موش ها به این نتیجه رسیده اند که این واکنش ها بر خلاف آنچه مطالعات پیشین نشان داده اند برای ابراز حس هم دلی نبوده بلکه به دلیل فعال شدن نقطه ای در هیپوتالاموس مغز است.

به گزارش کلیک ، عمل خاراندن نیز مانند خمیازه کشیدن در افراد مختلف واگیر دار است. به این معنی که با مشاهده شخصی که در حال خاراندن اعضای خود است فرد مقابل نیز احساس خارش در آن نقطه می نماید.

اما دانشمندان نیز در مطالعات اخیر خود بر روی موش ها نیز چنین واکنش هایی را مشاهده نموده اند. از این رو دانشمندان معتقدند این یافته ها به آن ها در تشخیص علت چنین واکنش هایی در انسان ها بسیار کمک خواهد کرد. اما مطالعات گذشته در زمینه رفتارهای اجتماعی مسری نظریه ارتباط مسری بودن خمیازه و عمل خاراندن به حس همدلی در افراد را در برخی موارد تائید و در برخی موارد د کرده است. به همین دلیل هنوز علت مسری بودن خمیازه و عمل خاراندن در افراد به طور کامل مشخص نشده است.

اما اخیراً محققان سازمانی به نام مرکز مطالعات عمل خاراندن در دانشگاه واشنگتن ادعا کرده اند که با مطالعه موش هایی که به صورت گروهی زندگی می کنند و با اعضای گروه خود مراوده دارند، به درک علت مسری بودن عمل خاراندن در افراد مختلف کمک خواهد کرد.

اما اولین اقدام جهت بررسی موش ها به این منظور قرار دان یک جفت موش در مجاورت یکدیگر در قفس های مطالعاتی است تا بتوان رفتارهای آن ها را مورد بررسی قرار داد. اما تمام علائم مشاهده شده در این بررسی ها نشان داده اند که اگر یک موش یکی از اعضای بدن خود را بخاراند موش دیگر نیز به احتمال زیاد همان بخش از بدن خود را می خاراند.

اما برای رسیدن به این نتیجه که این واکنش ها در موش ها تنها به دلیل درک بصری در موش ها است آزمایش بر روی یک موشی که در مقابل یک صفحه نمایش که تصاویر خاراندن موش دیگر را نمایش می داد قرار گرفت.

در عرض چند ثانیه موش با مشاهده اینکه موش در ویدیو شروع به خاراندن بدن خود کرد، او نیز عکس العمل مشابه از خود نشان داد.

این مشاهده برای دانشمندان بسیار قابل توجه بوده است زیرا موش ها قدرت بصری قوی ندارند. در واقع قدرت بصری در موش ها بسیار ضعیف است به گونه ای که موش ها برای شناسایی مکان و محیطی که در آن قرار دارند از حس بویایی و چشایی خود کمک می گیرند و بنابراین نمی توان به این نتیجه رسید که موش به دلیل مشاهده تصاویر ثبت شده و عمل خاراندن در موش مقابل این واکنش ها را از خود نشان داده است.

در حالی که مطالعات گذشته دانشمندان نشان داده بودند که حس هم دردی در موش ها نسبت به آن دسته از موش های مقابل که می شناسند وجود دارد. بنابراین نمی توان گفت عکس العمل خاراندن در موش مورد آزمایش به دلیل حس هم دردی است زیرا این دو موش از قبل در کنار هم قرار نگرفته بودند و بنابراین با یکدیگر غریبه محسوب می شدند.

اما اسکن مغزی در موش هایی که عمل خاراندن را در موش مقابل مشاهده می کردند نشان داده است که نقطه ای از هیپوتالاموس مغز به نام هسته سوپر اکیاسماتیک یا SCN در طول مدت زمانی که فرد مقابل موش خود را می خاراند فعال می شود.

معمولا این بخش از مغز مسئولیت کنترل کردن ریتم اطلاع از زمان های مختلف شبانه روزی را بر عهده دارد. این بخش با استفاده از سیگنال های نوری که از طریق چشم به مغز می رسد نشان می دهد که چه موقع موش باید بخوابد و چه موقع باید بیدار شود.

محققان در گزارش های مربوط به این پروژه اشاره کرده اند که چون SCN به صورت مستقیم یا غیر مستقیم ورودی های بصری را دریافت می کند فرض بر این است که این بخش می تواند مسئول واکنش هایی باشد که موش هنگام دیدن عمل خاراندن در شخص مقابل از خود نشان می دهد.

عصب های موجود در SCN از مولکول های پروتیین مانندی به نام گاسترین ریلیزینگ پپتاید یا GRP که در واقع ترکیبی است که محققی به نام چن و همکارانش در سال ۲۰۰۷ آن را کشف کرده اند استفاده می کنند. در واقع چن و همکارانش این ترکیب را به عنوان پیام رسانی بین سیگنال های خارش و پوست و همچنین نخاع معرفی کرده اند.

وقتی که GRP در مغز حبس می شود، موش عمل خاراندن را در حال مشاهده دیگر موش هایی که این عمل را انجام می دهند متوقف می نمایند حتی وقتی احساس خارش بر روی پوست خود داشته باشند.

به بیان دیگر تزریق GRP به مغز موش ها در حالی که از الکترودهایی برای تحریک SCN استفاده می شود باعث می شود که آن ها دیوانه وار اعضای بدن خود را بخارانند. در این وضعت درست است که موش عمل خاراندن را در موش مقابل خود مشاهده نمی کند اما احساس می کند که پوست او به خارش در آمده. در واقع در این حالت مغز شروع به ارسال سیگنال های خارش با استفاده از GRP به عنوان یک پیام رسان، می کند.

این تیم تحقیقاتی امیدوار است در آینده بتواند عصب های درگیر در این مدارهای عصبی مغز را کاملا مورد بررسی و مطالعه قرار داده و از طرفی مشخص کند که دلیل واکش هایی که افراد در هنگام مشاهده یک رخ داد از خود نشان می دهد را مشخص نماید.

هنوز مشخص نیست که آیا در انسان ها نیز چنین الگوی مشابهی برای واکنش های افراد در هنگام مشاهده عمل خاراندن وجود دارد یا نه اما بر اساس گفته چن و همکارانش نه تنها انسان ها رفتاری مشابه موش ها دارند بلکه حتی رفتارهای واکنشی اجتماعی دیگر نیز در افراد می تواند با مکانیسمی مشابه انجام شود.

در واقع دانستن نحوه عملکرد مغز ما در برابر چنین رخ داد هایی مهم نیست اما ممکن است ما انسان ها در گیر یک سلسله واکنش ها در بین خود و افرادی که در نزدیکی ما قرار می گیرند باشیم.