همه ضررهای بازاریابی شبکه ای برای تجارت الکترونیک

به گزارش کلیک، اواسط دهه هشتاد که علیرغم محدودیت های بسیار، زمان اوج گیری بازاریابی شبکه ای در ایران بود، فعالین این حوزه در توضیح فعالیت های خود از نام تجارت الکترونیک، بازاریابی آنلاین و اصطلاحات مربوط به این حوزه ها استفاده می کردند. اتفاقی که باعث شد تا چندین سال (و حتی تا به امروز) عده ای از مردم که با بازریابی شبکه ای درگیری داشتند و یا از طریق آن ضرر کرده بودند نسبت به مفهوم تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی هم حس مشابهی داشته باشند.

تجربه شخصی نگارنده از جامعه ای که مخاطبان اصلی فروش اینترنتی و تجارت الکترونیک هستند به وفور از وجود چنین دیدگاهی در بین مردم حکایت دارد. "لحظه ای که افرادی سراغ شغلت را می گیرند و بعد از بازگو کردن اینکه در حوزه تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی فعالیت می کنی، اکثرا می گویند: گلو کوئست و اینا؟"

اما بیایید بررسی کنیم که چقدر این مسئله صحت داشته است؟ آیا فعالیت در شرکت های فعال بازاریابی شبکه ای تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی است؟

در ابتدا لازم است تا تعریفی واحد از تجارت الکترونیک داشته باشیم. تعریف زیر به نقل از صفحه مقاله تجارت الکترونیک در ویکی پدیای فارسی است:

تجارت الکترونیک (به انگلیسی: Electronic commerce) فرایند خرید، فروش یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق شبکه‌های کامپیوتری و اینترنت است.

البته تعاریف دیگری هم برای تجارت الکترونیک وجود دارد. مانند استفاده از لوازم و ابزار الکترونیک مانند تلفن، فکس، کامپیوتر و . . . در فرآیند تجارت.

با نگاه به تعاریف بالا و همچنین با توجه به این که در فرآیند بازاریابی شبکه ای، افراد از طریق وب سایت شرکت ها اقدام به ثبت سفارش و مشخص شدن جایگاه خود می کردند (و می کنند) به نظر می آید می توان بخشی از آن را به عنوان تجارت الکترونیک در نظر گرفت. اما آیا معرفی بازاریابی شبکه ای به عنوان تجارت الکترونیک آیا ضروری بود؟ آن هم با دانستن فضای منفی که اغلب در جامعه در مقابل آن قرار داشت.

هم زمانی این موضوع با راه اندازی فروشگاه های اینترنتی اولیه در کشور، باعث شد تا بسیاری از مردم در تعامل با آن ها دچار اشتباه شوند و استقبال چندان گرمی از آن ها نداشته باشند. البته قدرت گرفتن اینترنت در کشور توانست به این ذهنیت سازی منفی تا حد بسیار زیادی غلبه کند؛ به طوری که امروز شاهد رشد بسیار زیاد شرکت های فعال در زمینه تجارت الکترونیک موفق هستیم.

حالا به بررسی بحث بازاریابی شبکه با بازاریابی اینترنتی می پردازیم. آیا بازریابی شبکه ای را می توان با بازاریابی اینترنتی برابر دانست؟ پیش از هر چیز تعریفی واحد و مورد توافق اکثر کارشناسان را در مورد بازاریابی اینترنتی بیان می کنیم.

به استفاده از اینترنت در فرآیند بازاریابی، بازاریابی اینترنتی گفته می شود، به صورتی که مخاطبان زیادی در معرض پیام بازاریابی باشند.

حالا با توجه به تعریف بالا، آیا در فرآیند بازاریابی شبکه ای از اینترنت استفاده می شود؟ توجه داشته باشید که در اینجا بحث در مورد فرآیند خرید و فروش نیست و صرفا در ارتباط با رسیدن پیام بازاریابی به مخاطبین یک کسب و کار صحبت می کنیم. پس عملا نتیجه می گیریم بازاریابی شبکه ای هیچ ارتباطی با بازاریابی اینترنتی ندارد، مگر این که کار جذب نفرات جدید در سیستم ها کاملا از طریق تبلیغات اینترنتی و موارد دیگر بازاریابی اینترنتی انجام گیرد که طبق تجربه به دست آمده از بازاریابی شبکه ای در ایران، افراد در این سیستم ها از به کارگیری روش های عمومی منع می شوند.

هدف این مطلب، بررسی نقاط ضعف و قوت و یا تایید یا رد کردن بازاریابی شبکه ای و افراد فعال در آن نیست. بلکه دلیل اصلی نگارش آن بررسی ضرری بود که برای سالیان متوالی باعث به وجود آمدن نگاه منفی افراد از سطوح مختلفی شغلی و تحصیلی به تجارت الکترونیک و بازاریابی اینترنتی بود، آن هم به دلیل گناهی که متوجه هیچ کدام از فعالین این دو حوزه نبود.

بی تردید با گذشت زمان و بالا رفتن آگاهی مخاطبان نسبت به موضوعات مطرح شده نیاز به بررسی و تاکید بیشتر وجود نداشته باشد و فقط می توان امیدوار بود که با قانونی شدن فعالیت بازاریابی شبکه ای در کشور، شاهد ضربه های اغلب ناخواسته به فعالیت های قانونی دیگر، از سوی علاقه مندان این حوزه نباشیم.