کاهش ضایعات کشاورزی و تصفیه آب های سطحی با استفاده از فناوری نانو

دکتر سرافرازی، دبیر کمیته نانو فناوری وزارت جهاد کشاورزی تبخیر آب‌های سطحی، استفاده از کودهای شیمیایی غیراستاندارد و ضایعات محصولات کشاورزی را مهمترین مشکلات موجود بر سر راه رشد و توسعه حوزه کشاورزی در کشور دانست و گفت عمده ضایعات کشاورزی در بخش بسته بندی محصولات است که مطالعاتی برای رفع این مشکل و افزایش ماندگاری محصولات انجام شده است.

وی در چهارمین همایش نانو فناوری افزود: با اقدامات انجام شده در ۴ سال اخیر رشد چشمگیری داشتیم و اکنون در تولید ۲۰ نوع محصول رتبه های اول تا دهم را در جهان داریم. سرافرازی نگاه ویژه دولت را عامل این رشد دانست و گفت عواملی مانند آلودگی و کمبود آب، دانش و سن کشاورزان، بقایای سموم، ضایعات محصولات کشاورزی و تبخیر آب رشد به وجود آمده را تهدید می‌کنند.

وی با خاطر نشان کردن اینکه هم اکنون محصولاتی مانند گوجه، خیار، سیب‌زمینی، هندوانه، پیاز، موسیر و پسته صادر می‌شود، افزود: کشور با کمبود منابع آب روبرو است، بطوریکه بر اساس گفته های معاون وزیر در امور آب و خاک، ۱۸ میلیون هکتار سطح زیر کشت داریم که ۸٫۷ میلیون هکتار آن آبی بوده و مابقی نیز کشت دیم است و در این بین فقط ۱/۵ هکتار به سیستم‌های نوین آبیاری مجهز است، به علاوه ۵ هزار هکتار از باغ‌های پسته کشور خشک و نابود شده است. در ۱۵ سال گذشته کشور خشکسالی‌های متعددی را تجربه کرده، زیرا میانگین بارندگی از ۲۵۰ میلی‌متر به ۲۰۴ میلی‌متر کاهش یافته است.

سرافزای گفت: بر اساس گزارش سازمان فائو، کشاورزان ایرانی ۲۲ درصد بیشتر از سطح میانگین جهانی آب مصرف می‌کنند. تولید محصولات کشاورزی در ازای هر متر مکعب آب، در حدود ۲٫۵ کیلوگرم است ولی این میزان در کشور یک کیلوگرم می‌باشد.

وی با اشاره به این موضوع که آلودگی آب نیز یکی از چالش‌های کشاورزی است، گفت: در سطح جهان حدود ۸۰ درصد پساب تولیدی دوباره استفاده می‌شود، از طرف دیگر هر متر مکعب فاضلاب حدود ۴۰ برابر حجم خود آب‌های زیرزمینی و سطحی را آلوده خواهد کرد. به گفته وی، هم اکنون ۲۰۰ هکتار از زمین‌های تحت کشت سبزی و صیفی در استان البرز با فاضلاب‌ آبیاری می‌شوند.

دبیر کمیته نانو فناوری وزارت جهاد کشاورزی چالش‌های کشور در زمینه تبخیر آب اشاره کرد و ادامه داد: در کشور ۲۵ میلیون متر مکعب از آب‌ها در خاک نفوذ می‌کنند، همچنین ۶۸ میلیون مترمکعب جریان سطحی و ۲۷۵ میلیون مترمکعب میزان تبخیر سالانه کشور است.

وی افزود: تبخیر آب در ایران چهار برابر کل مصرف بخش کشاورزی، صنعتی و خانگی است، همچنین در اثر ساخت سد نیز سالانه ۳۰ میلیارد متر مکعب تبخیر آب در کشور داریم. بطوریکه بر اساس اظهارات وزیر نیرو یکی از مشکلات کشور تبخیر شدید آب در پشت ۶۰۰ سد احداث شده است.

بر اساس اظهارات وی، تحقیقات انجام شده در مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب حاکی ا زآن است که ۷۵۷۴ تن معادل ۱۱٫۱ درصد از کل تولیدات زراعی و دو هزار و ۲۶۷ تن معادل ۱۴٫۵ درصد از کل تولیدات باغی به ضایعات تبدیل می‌شود، در نتیجه میزان تلفات آبی ناشی از ضایعات محصولات زراعی در سال ۹۲ تا ۹۳ برابر با ۶٫۲۶ میلیارد مترمکعب و محصولات باغی ۳٫۰۴ میلیارد متر مکعب بوده است. در بخش کشاورزی سیب‌زمینی، گوجه فرنگی، سبزی و صیفی‌جات با ۳۰ درصد و در بخش باغی انگور و انجیر با حدود ۳۵ درصد بیشترین میزان ضایعات را دارند.

وی با ذکر این نکته که با استفاده از فناوری‌های نانو می‌توان تا حد چشمگیری از ضایعات کشاورزی جلوگیری کرد، متذکر شد: ۲ تا ۳٫۵ درصد ضایعات کشاورزی مربوط به نامناسب بودن مواد اولیه بسته بندی می‌شود. همچنین در بخش حمل و نقل نیز ضایعات ۳۰ درصدی محصولاتی چون هندوانه، خربزه و سیب‌زمینی را داریم که در این راستا با توجه ویژه به فناوری نانو می‌توان این وضعیت را بهبود بخشید.

سرافرازی در خصوص استفاده از کودهای شیمیایی نیز گفت: موسسه تحقیقات خاک و آب ۷۰۹۲ برند را بررسی کرده که از بین ۵۰۸۳ برند فرمول گواهی ثبت دریافت کردند و ۱۳۲۴ برند نیز رد شدند. بر اساس اظهارات وی، در کشور هر ساله ۴ میلیون تن کود مورد نیاز است و در حدود یک هفتم از کودهایی که تاکنون در اختیار مصرف ‌کنندگان قرار داده شده، استانداردهای لازم را نداشته‌اند.

دبیر کمیته نانو فناوری وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به ضرورت توسعه فناوری‌های نانو در بخش کشاورزی، بیان کرد: حدود ۷۰۰ مقاله در قالب تحقیقات در زمینه کشاورزی در جهاد کشاورزی و همچنین پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری اجرایی شده است و این کمیته آمادگی خود را به منظور حمایت از تحقیقات کاربردی در این زمینه اعلام می‌کند.

سرافرازی با ذکر این نکته که در دنیا ۷۷۰۰ محصول مبتنی بر فناوری نانو تولید می‌شود، گفت: از این بین تنها ۲۰۶ محصول در بخش کشاورزی بوده که دلیل این کم بودن این تعداد سروکار داشتن حوزه کشاورزی با موجودات زنده است.

وی به طرح‌های پژوهش انجام شده در حوزه نانو کشاورزی اشاره کرد. گفت: در تلاش هستیم با توسعه این فناوری، میزان ضایعات را از طریق تولید بسته‌بندی‌های نانو برای محصولات کشاورزی کاهش دهیم.

سر افرازی اشاره کرد که تاکنون طرح‌های تحقیقاتی در زمینه‌های تولید بسته‌بندی‌های نانو به منظور افزایش زمان نگهداری محصولات نانویی، نانوپوشش‌های گلخانه‌ای، نانوکودهای آهسته رهش با هدف کاهش مصرف کود و پاستوریزاسیون سرد با بهره‌گیری از فناوری نانو به مرحله‌ی اجرا درآمده است. علاوه بر این دبیر کمیته نانو فناوری وزارت جهاد کشاورزی از راه‌اندازی دو آزمایشگاه فناوری نانو با تجهیزات ساخت داخل با هدف تصفیه آب‌های سطحی خبر داد.