چرا در لپتاپ فن داریم ولی در تبلت نداریم؟

خنک کننده در لپتاپ
اگر شما دستگاه کامپیوتر خود را به تعمیرگاه ببرید قطعاً اولین جایی که یک تعمیرکار بررسی می کند، قسمت فن دستگاه است، چون این بهترین مکان برای یافتن عیب دستگاه از نظر برق رسانی می باشد.

شاید بخواهید بدانید که نقش فن چیست؟
اساسا فلسفه وجودی فن،از بین بردن یا کاهش گرمایی است که قطعات الکترونیکی از خود تولید می کنند . همونطور که می دانید عبور جریان و حرکت الکترونها داخل قطعات الکترونیکی باعث ایجاد توان تلفاتی میشه که به شکل گرما نشان داده می‌شود. بر روی مادربورد قطعات مهم و بزرگی مانند پردازنده یا CPU ، واحد پردازش گرافیک یا GPU و چیپ ست Chipset وجود دارند که همگی در حین انجام وظیفه خود گرما تولید می کنند . این مقادیر گرما هرچند کم با هم جمع شده و در داخل کیس به جریان می‌افتند. این مسئله به این معنی است که بعد از گذشت چند دقیقه ( بدون وجود فن ) گرمای داخل کیس به شدت باعث آسیب به قطعات می‌شود.
البته ذکر این نکته لازم است که قطعات مادربورد و همچنین نرم افزارها و سیستم عامل‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کنند که کمترین گرما را تولید کنند ضمن اینکه با وجود چیپ‌ست‌ها و پردازنده‌های هوشمند امروزی که قادر به خاموش کردن قسمت‌هایی از مدارات خود در حالت بیکاری هستند گرمای تولیدشده هر روز کمتر و کمتر می‌شود اما با این وجود هنوز هم در بسیاری از کامپیوترها و لپتاپ‌ها از فن استفاده می‌شود .

فن در کامپیوترهای رومیزی
اصولاً از فن‌ها یا برای کشیدن هوای سرد از بیرون کیس به داخل ، یا برای بیرون راندن هوای گرم از داخل کیس به بیرون و یا به خاطر خنک کردن نقطه ای مشخص مانند چیپ گرافیک یا یک آی سی مشخص استفاده می‌شود.
اگر دقت کرده باشید بالای هیت سینک پردازنده قطعا فن وجود دارد، درون منبع تغذیه یا همان پاور کامپیوتر هم حداقل ۱ فن موجود است. این دو عدد فن اجزای لاینفک کامپیوتر های رومیزی یا دسکتاپ هستند. داخل کیس‌ها بسته به محیطی که دسکتاپ قرار دارد از فن های دیگری هم استفاده می‌شود که حتما تا به حال دیده اید. درلپتاپ یکی از این فن‌ها هوای سرد را به داخل می‌کشد و دیگری هوای گرم را بیرون می‌راند. با این کار عمل تهویه به خوبی انجام می‌پذیرد. فن قرار گرفته بر روی سی پی یو نیز عمل خنک سازی هیت سینک ( قطعه آلومینیومی بالای پردازنده ) را به عهده دارد. اگر هیت سینک بیش از اندازه گرم شود دیگر گرمای خود پردازنده را قبول نکرده و قادر به دفع آن نیست.

خنک کننده در پاور، سی پی یو و کیس
فن داخل پاور هم وظیفه خنک سازی قطعات ولتاژ بالا و جریان بالا رو به عهده دارد.
شرکت های تولید کننده فن توصیه می کنند به کمک فن هوای سرد را از پایین کیس به داخل بیاورید و هوای گرم را از بالای کیس به بیرون منتقل کنید.

فن در لپتاپ
با این که لپتاپ بسیار کوچک تر از کامپیوتردسکتاپ می باشد ولی با لپتاپ قادر هستیم تمام کارهایی که با دسکتاپ را انجام می دهیم ، انجام دهیم. لپتاپ هم شامل پردازنده، چیپ گرافیک و چیپ ست برروی مادربورد است. همه ی این‌ها مانند قطعات دسکتاپ تولید گرما می کنند. پس نیاز به فن احساس می‌شود اما به دلیل اینکه لپتاپ حجم کوچکتری دارد، امکان استفاده بیشتر از ۱ فن وجود ندارد و همین ۱ فن هم بسیار کوچکتر از فن های دسکتاپ است.

سیستم خنک سازی و فن لپتاپ
سیستم خنک سازی در لپتاپ بسیار جالب است در لپتاپ برای خنک سازی پردانده و پردازنده گرافیکی، ابتدا توسط لوله های مسی، گرمای حاصل را به محیط اطراف فن انتقال داده و فن هم هوای گرم را از محفظه به بیرون هدایت میکند. لوله های مسی به کار رفته در این قسمت رسانای گرمایی خوبی هستند و توسط برخی مواد رسانا مثل خمیر سیلیکون و دیگر مواد، به پردازنده چسپانده می شوند.
چرا تبلت ها فن ندارند ؟
اکنون به سوال اصلی می رسیم چرا تبلت ها فن ندارند حال که با تبلت ها تقریبا هر کاری می‌شود انجام داد اما به هرصورت به پای لپتاپ و یا کامپیوتر نمی‌رسد. دلایلی این موضوع را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.

پردازنده تبلت
پردازنده های تبلت از معماری آرم ARM استفاده می کنند ؛ که در این معماری تلاش بر کم کردن تلفات توانی می‌باشد و این به معنای گرمایی است که یک پردازنده تبلت ایجاد می کند که هیچ وقت نمی‌تواند همانند پردازنده لپتاپ باشد . اما این گرما باید از یه چیزی ناشی شده باشد که آن هم حجم کاری زیاد در تبلت است. وقتی شما برنامه های زیادی را همزمان اجرا می‌کنید یا وسایل جانبی گوناگونی را به دستگاه خود متصل می‌کنید وظیفه پردازنده چند برابر شده و در نتیجه گرمای بیشتری تولید می‌شود. به همین دلیل است که بسیاری از تبلت ها و سیستم های عامل تبلت اجازه اجرای همزمان برنامه ها را نمی دهند یا اگر هم این اجازه را بدهند این برنامه های محدود و مشخص هستند. البته امروزه پردازنده های قوی ای در تبلت ها طراحی می‌شوند و بدین شکل شکاف بزرگی که بین قدرت پردازنده لپتاپ و تبلت هست روز به روز کمتر می‌شود اما هنوز قدرت پردازنده های تبلت به اضافه معماری ARM اجازه استفاده از فن در تبلت را نمی‌دهد. از طرفی تولید کنندگان پردازنده برای لپتاپ ها و اولترابوک ها نیز به فکر آن هستند که از فن استفاده کنند،برای این کار هم در نظر دارند که پردازنده را با تلفات کمتر طراحی کنند و به همین علت است که با باتری های کوچکتر، تبلت را می توان زمان بیشتری نسبت به لپتاپ روشن نگاه داشت .
در اینجا باید این نکته را هم یادآوری کرد که در پردازنده های لپتاپ و کامپیوتر ، تکنولوژی به نام توربو بوست Turbo Boost وجود دارد که به کاربر اجازه میدهد بیشتر از حد تعریف شده کلاک پالس CPU ، از آن بهره گیری کند و این در واقع نوعی اورکلاک مجازی را ایجاد می‌کند. حال این سوال به ذهن می رسد که با این همه قابلیت در پردازنده های لپتاپ و دسکتاپ چگونه می‎توان فن را حذف نمود ؟

گرافیک تبلت
مسلما بازی‌ که شما در لپتاپ اجرا می کنید با بازی‌های که در تبلت بازی می‌کنید تفاوت دارد، تکنولوژی ۳D در پردازنده های گرافیکی لپتاپ به شکل واقعی باعث گرم شدن بیش از حد گراقیک لپتاپ می شود .اما قدرت پردازنده های گرافیکی تبلت در این حد نیست . برخی از لپتاپ ها دو عدد گرافیک دارند که یکی روی CPU سوار می‌شود و دیگری هم به صورت جداگانه برروی مادربورد نصب می شود اما در تبلت خبری از این دست نمی‌باشد . در اکثر موارد گرافیک روی خود پردازنده اصلی تبلت قرار می‌گیرد.

پورت های تبلت
می توان هرچیزی را به لپتاپ یا دسکتاپ وصل کرد از فلش مموری گرفته تا دستگاه های پیشرفته صنعتی که احتیاج به پردازش قوی دارند اما تبلت ها به برخی پورت های مشخص محدود می‌شوند. این پورت ها در تمام وسیله های الکترونیکی توسط چیپ های کنترلی مدیریت می‌شوند که خود گرما تولید می کنند اما چون تبلت به تعداد مشخصی پورت و دستگاه جانبی محدود شده است، گرمای تولیدی نیاز به فن نخواهد داشت.

ابعاد و فیزیک تبلت
همونطور که در چند پاراگراف بالتر هم گفتیم یکی از وظایف فن به عنوان خنک کننده ، مکش هوای گرم از محفظه به بیرون است. در تبلت ها به دلیل اینکه محفظه کوچک می‌باشد و همچنین جایی برای ورود هوا و گرما و گرد و خاک وجود ندارد، نیازی به فن هم احساس نمی‌شود.
از طرفی فلسفه ی وجودی تبلت آن است که قابل حمل ، سبک،بی صدا و کم حجم باشد پس نمی‌توان درآن از فن استفاده نمود.
شاید در آینده بتوان لپتاپ ها و یا کامپیوترهایی داشته باشیم که نیازی به فن نداشته باشد این آینده زیاد دور به نظر نمی رسد باید منتظر خبر بعدی باشیم که چه تحولاتی در زمینه ی پردازنده ها و حافظه ها به وجود خواهد آمد تا دوباره فصل جدیدی در تولید لپتاپ های با تکنولوژی بالا باز شود.