استخدام اتباع خارجی در سال جدید؛ شرایط به کارگیری و استخدام کارگر افغانی در 1403
در دهه‌های اخیر اوضاع نابسامان و جنگ‌هایی که در کشورهای همسایه ایران رخ داده است، موجب شده تا بسیاری از مردم این کشورها به ایران مهاجرت کنند.
مهاجرت تعداد زیادی از اتباع خارجی به ایران به‌صورت غیرمجاز انجام شده و این موضوع باعث شده تا جمعیت زیادی از اتباع خارجی، بدون مجوز و به‌صورت غیرمجاز در ایران سکونت داشته باشند. تعداد زیادی از اتباع کشورهای همسایه ازجمله افغانستان، عراق و پاکستان، با هدف اشتغال و زندگی به ایران مهاجرت کرده‌اند. همین موضوع سبب شده است تا استخدام اتباع خارجی به‌عنوان یکی از مشکلات جامعه ایران مورد توجه قرار بگیرد. به‌دلیل جمعیت جوان ایران و عدم نیاز به اشتغال اتباع خارجی موانعی برای استخدام اتباع وجود دارد و قوانینی برای استخدام آن‌ها وضع شده است.
درهرحال واقعیتی که وجود دارد، این است که علاوه‌بر مشکلات بیکاری برای مردم به‌خصوص جوانان کشور، حضور اتباع و جمعیت بالای این اشخاص نیز باید مورد توجه قرار بگیرد. درواقع باید شرایطی مهیا شود تا اتباعی که به‌صورت قانونی وارد کشور شده‌اند، بتوانند از شرایط مناسبی برخوردار شوند و اتباعی که به‌صورت غیرمجاز به ایران مهاجرت کرده‌اند، هرچه زودتر به کشور متبوع خودشان بازگشت داده شوند. با توجه به اهمیت رسیدگی شرایط استخدام اتباع خارجی این موضوع را از نقطه نظر قانون کار ایران مورد بررسی قرار می‌دهیم و به‌این‌ترتیب شرایط به کارگیری و استخدام کارگر افغانی در 1403 در این مطلب بررسی خواهیم کرد.
استخدام اتباع خارجی به چه نحوی صورت می‌گیرد؟
برای اینکه اتباع خارجی در ایران مشغول به‌کار شوند، شرایطی لازم است که لزوما باید آن‌ها را رعایت کنند. اتباعی که وارد ایران می‌شوند و دارای روادید ورود به کشور هستند، می‌توانند برای صدور پروانه کار اقدامات لازم را انجام دهند. زمانی‌که این اتباع، پروانه کار داشته باشند، مطابق قانون کار ایران، می‌توانند از حقوق و مزایایی که در قانون کار مطرح شده است، بهره‌مند شوند. در ماده ۱۲۰ قانون کار، شرایط به کارگیری اتباع خارجی مطرح شده است. مطابق این ماده، اتباع خارجی نمی‌توانند در ایران شغلی داشته باشند مگر اینکه دارای روادید ورود به کشور و حق کار مشخص باشند. همچنین لازم است که براساس قوانین و آیین‌نامه‌های مرتبط، این اتباع، پروانه کار داشته باشند. زمانی‌که برای اتباع، پروانه کار صادر شود، این پروانه کار با رعایت قانون کار، برای مدت یک سال، قابلیت صدور، تمدید یا تجدید دارد. بنابراین مدت اعتبار پروانه کار یک سال است و اگر اتباع خارجی قصد داشته باشد که بیشتر از یک سال در ایران مشغول به‌کار شود، لازم است هر سال آن را تمدید کند.
باتوجه به مواردی که مطرح شد، استخدام کارگران اتباع در ایران، محدودیت‌هایی دارد که کارفرما نیز باید این موارد را مورد توجه قرار دهد. اگر کارفرمایی به‌صورت غیرمجاز، اتباعی که پروانه کار یا روادید ندارند را استخدام کند، در این حالت این کارفرما جریمه خواهد شد و اقدام او مطابق قانون، تبعاتی برای کارفرما به دنبال دارد. اقدام این کارفرما به عنوان جرم محسوب می‌شود و و اگر کارفرما استخدام افغانی یا استخدام کارگر اتباع را به‌صورت غیرمجاز و بدون داشتن پروانه کار انجام دهد، در این حالت این کارفرما مرتکب جرم شده و به مجازات حبس از ۹۱ تا ۱۸۰ روز محکوم خواهد شد.
این مجازات برای کارفرمایانی که قرارداد کار اتباع خارجی را با اتباعی امضا می‌کنند که مهلت مجوز آن‌ها به پایان رسیده و منقضی شده است نیز قابل‌اجرا است.
تصور کنید یک خانم کارگاه خیاطی راه‌اندازی می‌کند و در این کارگاه تعداد زیادی از خانم‌هایی را که به‌صورت غیرمجاز و بدون داشتن پروانه کار وارد کشور شده‌اند را استخدام می‌کند. در این شرایط اگر این موضوع به اطلاع کارشناسان اداره کار برسد، این خانم علاوه‌بر جریمه نقدی به مجازاتی که در ماده ۱۱۸ قانون کار مطرح شده است نیز محکوم خواهد شد.
استخدام اتباع خارجی در سال جدید چه شرایطی دارد؟
در قانون کار ایران شرایط به‌کارگیری و استخدام اتباع خارجی مطرح شده است. مطابق قانون کار ایران، در شرایطی که اتباع خارجی ۱۰ سال مقیم ایران باشند و این اقامت به‌صورت مداوم صورت بگیرد، امکان صدور یا تمدید پروانه کار برای آن‌ها وجود دارد.
همچنین اگر این اتباع همسر ایرانی داشته باشند می‌توانند برای تمدید، تجدید و صدور پروانه کار اقدامات لازم را انجام دهند. در مواقعی نیز در حالتی که مهاجرین اتباع اتباع کشورهای خارجی و به‌خصوص کشورهای اسلامی یا پناهندگان سیاسی دارای کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی باشند، بعد از موافقت کتبی وزارت امور خارجه و وزارت کشور می‌توانند برای دریافت پروانه کار و تمدید یا تجدید آن اقدام کنند.
این موارد در ماده ۱۱۸ تا ماده ۱۲۹ قانون کار مورد توجه قرار گرفته و به‌عنوان قانون کار اتباع خارجی در ایران اهمیت ویژه‌ای دارند. این مواد در خصوص شرایط کار اتباع خارجی در ایران مواردی را مطرح کرده‌اند که لزوما برای استخدام اتباع خارجی باید مورد توجه قرار بگیرند.
آیا می‌توان با اتباع خارجی قرارداد کار امضا کرد؟
در شرایطی که اتباع خارجی به‌صورت مجاز و در چارچوب قانون وارد ایران شده باشند و برای استخدام در مشاغلی که مشخص شده‌اند، دارای پروانه کار باشند، می‌توانند به صورت قانونی استخدام شوند. در این حالت کارفرما می‌تواند با نیروی کار اتباع، قرارداد موقت اداره کار را امضا کند. مدت اعتبار قرارداد کار این اتباع، مطابق مجوز کار آن‌ها برای اشتغال در ایران است. یعنی زمانی‌که مدت پروانه کار این اشخاص منقضی شود، لزوما باید برای دریافت پروانه کار اقدامات لازم را انجام دهند، در غیر این صورت استخدام آن‌ها به عنوان استخدام غیرمجاز تلقی و کارفرما جریمه خواهد شد.
در شرایطی ممکن است کارفرمایی به‌علت اینکه حقوق و مزایای نیروی کار را کم‌تر از آن‌چه در قانون کار مطرح شده، بپردازد، به استخدام اتباع خارجی به‌صورت غیرمجاز اقدام کند. در این حالت این کارفرما مطابق قانون کار جریمه خواهد شد و ممکن است به مجازات حبس نیز محکوم شود. زمانی‌که کارفرمایی قصد دارد قرارداد استخدام با نیروی کار اتباع امضا کند، باید شرایط ورود و حضور او را در کشور، به همراه روادید و پروانه کار او بررسی کند. سپس اگر نیروی کار، مانعی برای استخدام نداشته باشد، کارفرما می‌تواند با او قرارداد استخدام امضا کند.
تصور کنید شخصی در یکی از شهرهای مرزی ایران، کارخانه تولید کیف و کفش راه‌اندازی می‌کند. کارخانه او، در محلی احداث شده که مهاجرین اتباع زیادی در آن محل سکونت دارند. به‌همین جهت این کارفرما نیروهای اتباع را نیز استخدام می‌کند. برای اینکه قرارداد کارگر و کارفرما در چارچوب قانون امضا شود، لازم است که کارگرانی که این کارفرما استخدام می‌کند، به صورت مجاز مجاز وارد ایران شده باشند و دارای روادید و پروانه کار باشند تا این کارفرما مشمول جریمه یا مجازات قانونی مربوط به استخدام نیروی کار اتباع غیرمجاز نشود.