نگاهی جامع به وضعیت نابسامان تجارت الکترونیک در ایران

کلیک - حالا با گذشت تقریبا ۱۰ سال از این ماجرا، فروشگاه های اینترنتی زیادی در ایران به فروش محصولات متنوع فیزیکی و مجازی می پردازند. روزانه سایت های زیادی به منظور رقابت با بزرگان بازار تجارت الکترونیک، پا به این کارزار می گذارند و البته تعداد زیادی نیز صحنه مبارزه را ترک می کنند. همچنان پس از ۱۰ سال، بزرگ‌ترین دغدغه صاحبان مشاغل و کاربران را تنها می شود در یک کلمه خلاصه کرد؛ اعتماد.

• آیا اعتماد کنیم؟

با گذشت بیش از یک دهه از فعالیت فروشگاه های اینترنتی در ایران، کاربران به درک کاملی از نحوه خرید و اعتماد به فروشگاه های اینترنتی رسیده‌اند. حقانیت یک فروشگاه با سابقه آن تعریف می شود. سابقه ای که یک شبه به وجود نمی آید و با یک نظر یا بررسی بد هم از بین نمی رود. هرچقدر تجارت الکترونیک سرعت انتقال اطلاعات و تبادلات را بالا برده، در بحث اعتماد الکترونیک، همه چیز به سبک گذشته انجام می شود و باید ماه ها و سال ها صبر کرد تا به عنوان یک صاحب کسب کار اینترنتی مقبولیت لازم را به دست آورد.

• نماد اعتماد الکترونیکی

چند سالی می شود که نحوه ساخت فروشگاه های اینترنتی تغییر کرده است. در گذشته تنها کافی بود که یک خط تلفن و دانشی متوسط از برنامه نویسی داشته باشید تا بتوانید یک فروشگاه اینترنتی کوچک را راه اندازی کنید اما در حال حاضر برای شروع "رسمی" نیاز به کسب نماد اعتماد الکترونیکی دارید.

نمادی که یکی از ملزومات پرداخت اینترنتی به حساب می آید حالا به نحوه شناخت سریع فروشگاه های اینترنتی جدی تر و رسمی تر تبدیل شده است.

• آیا داشتن نماد کافی است؟

در صفحه شکایات سایت نماد اعتماد الکترونیکی به جملاتی بر می خوریم که تمامی آمال و آرزو های ما را برای داشتن مرجعی رسمی زیر سوال می برد.

این مرکز، از طریق مصالحه و میانجیگری، نسبت به حل و فصل مشکلات صرفا فی مابین خریداران و کسب و کارهای اینترنتی اقدام می نماید. سایر نارضایتی ها و شکایات می باید از طریق مراجع قانونی ذی‌صلاح مورد پیگیری قرار گیرند. لازم به ذکر است، رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری در حیطه وظایف مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نمی باشد.

آیا مصالحه و میانجیگری برای کاربرانی که مبالغی هنگفت را از دست داده اند کافیست؟ اگر رسیدگی آنلاین به تخلفات فروشگاه های اینترنتی در حیطه وظایف مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نیست، مراجع قانونی ذی‌صلاح چه کسانی هستند؟

البته باید به این موضوع اشاره کنیم که کارمندان این مرکز برای کمک به کاربران و خریداران گاهی پا را از مصالحه و میانجیگری فراتر می گذارند و فروشگاه های اینترنتی را مجبور به توجه بیشتر و دقیق تر به وظایف خود می کنند. اما آیا جای خالی مرجعی آنلاین برای بررسی تبادلات آنلاین احساس نمی شود؟

• دادگستری آنلاین

به نظر می رسد با توجه به همه گیر شدن خرید و تبادلات اینترنتی، در آینده ای نزدیک، به مرکزی یکپارچه و آنلاین با هماهنگی دادگستری جمهوری اسلامی، پلیس فتا و مرکز توسعه تجارت الکترونیک، نیاز خواهیم داشت و البته تلاش هایی نیز در زمینه به روز رسانی نحوه انجام شکایات در سال‌های اخیر صورت گرفته است. هرچند سرعت روزافزون پیشرفت تجارت الکترونیک باعث شده که نحوه بررسی تخلفات به هماهنگی لازم نرسیده باشد.

روش کلاسیک انجام شکایات برای خریدارانی که تمایل به خرید آنلاین دارند چندان مناسب به نظر نمی رسد. آیا کاربران برای سفارشاتی چند صد هزار تومانی به حضور فیزیکی در مراکز و مراجع دادگستری اقدام می کنند؟ شکایاتی که می تواند روز ها و ماه ها زمان ببرد و فروشگاه های متخلفی که می توانند از راه پیچیده و سخت شکایات بیشترین بهره را ببرند. باید هرچه سریع تر راهی دقیق و کم هزینه برای ثبت شکایات آنلاین در نظر گرفته شود.

• هر ایرانی یک فروشگاه اینترنتی

از طرف دیگر تعداد فروشگاه های اینترنتی هم موضوعی است که نگران کننده به نظر می رسد. متأسفانه تمایل به تکرار موفقیت دیگران و عدم ارائه ایده های نو و جدید منجر به ساخت تعداد بی شماری از فروشگاه های اینترنتی در بازار الکترونیک ایران شده است. تعداد فروشگاه های اینترنتی در ایران با هیچ کشوری در جهان قابل مقایسه نیست.

فروشندگان خرد کشور های دیگر سعی می کنند با استفاده از سرویس هایی مانند eBay و Amazon محصولات خود را به فروش برسانند. در واقع این سرویس های فوق‌العاده پیشرفته راه را برای اعتماد سازی، بسیار ساده کرده اند. سرویس های که نمونه مشابه اش در ایران راه اندازی شده و البته به مقبولیت لازم از طرف کاربران نیز رسیده است. اما متأسفانه هر خرده فروش و عمده فروش ایرانی تمایل به ساخت فروشگاه خود را دارد و می خواهد راه چندین ساله‌ی بزرگان تجارت الکترونیک ایران را یک شبه طی کند.

• eBay و Amazon می آیند؟

شاید یکی از راه هایی که بتوان بسیاری از مشکلات معمول تجارت الکترونیک در ایران را حل کرد، اجازه ورود سرویس های بین المللی به ایران است. ورود این سرویس ها به بازار ایران رقابت را از سطح کشوری به سطح بین المللی گسترش خواهد داد و راه را برای بهبود قیمت ها باز خواهد کرد. مطمئنا در بازاری با حضور Amazon شاهد ارائه آیفون ۷ میلیونی نخواهیم بود و فروشگاه های اینترنتی دیگر نیز مجبور به تعدیل قیمت ها و بهبود خدمات خود خواهند شد.

• چگونه بفروشیم؟

با تمام تلاش هایی که از طرف مسئولین صورت گرفته است، وضعیت تجارت الکترونیک ایران نیاز به بازبینی و بهبود دارد. اگر به عنوان یک فروشنده قصد حضور در بازار الکترونیک و راه اندازی فروشگاهی اینترنتی را دارید باید بدانید که برای مقابله با بزرگ‌ترین فروشگاه های ایران آماده می شوید. دریافت نماد اعتماد و طی کردن مسیر درست می تواند آغازی مناسب باشد اما کسب اعتماد مشتریان در سطحی ملی، تنها با گذر زمان به دست خواهد آمد.

فروشگاه های اینترنتی معتبر، اغلب بازار فروش را در دست خواهند داشت و شما برای مقابله با آنها باید قیمت هایی را کاهش دهید که شاید امکان کاهش آنها برای فروشندگان خرد و عمده فروشان معمولی بازار وجود نداشته باشد. هرچند ممکن است شما داشتن یک فروشگاه اینترنتی را به یک معامله سود-سود تشبیه کنید اما انرژی و زمان مصرفی را نیز در محاسبات خود اعمال کنید.

• چگونه بخریم؟

ساده‌ترین راه برای یک خرید آسان و مطمئن، اعتماد به فروشگاه هایی است که سال‌هاست جواب پس داده اند. اگر مجبور به خرید از فروشگاه هایی هستید که آشنایی لازم را با آنها ندارید در اولین قدم باید به داشتن نماد اعتماد الکترونیکی توجه کنید. همنامی سیستم پرداخت آنلاین بانکی با نام فروشگاه یا شرکت پشتیبان فروشگاه از دیگر مسائلی است که باید به آن دقت کنید.

پیش از خرید با شماره تلفن های فروشگاه تماس بگیرید و کیفیت و دقت پاسخ گویی را با سوالاتی ساده بسنجید. حتی می توانید با استفاده از برنامه های ساده‌ی موبایل، مکالمه خود را با مسئولین فروشگاه ضبط کنید تا در صورت بروز مشکلات احتمالی از آن استفاده کنید. فراموش نکنید که هرچند راه برای مقابله با کلاه برداران و سودجویان هموار نیست اما نگاه خاص پلیس فتا، دادگستری جمهوری اسلامی ایران و مرکز توسعه تجارت الکترونیکی به جرایم آنلاین و تلاش های این مراکز به کمک شما خواهد آمد.