کمیاب‌ترین رنگ طبیعت کدام است؟
وقتی به آسمانِ آبیِ بالای سر خود نگاه می‌کنید یا به وسعت بی‌پایان اقیانوس خیره می‌شوید، ممکن است فکر کنید که رنگ آبی در طبیعت رایج است. اما در میان تمام رنگ‌های موجود در طبیعتِ زیبا، رنگ آبی به طرز شگفت‌انگیزی کمیاب است.
اگر به رنگ سنگ‌ها، گیاهان و گل‌ها، یا در خز، پرها، فلس‌ها و پوست حیوانات نگاه کنید، متوجه می‌شوید رنگ آبی بسیار کم است.
اما چرا رنگ آبی بسیار نادر است؟
پاسخ آن را از علوم فیزیک، شیمی، نحوه تولید رنگ‌ها و نحوه مشاهده آنها به دست آوردیم.
ما به این دلیل قادر به دیدن رنگ‌ها هستیم که هر یک از چشم‌های ما بین 6 تا 7 میلیون سلول حساس به نور، به نام مخروط دارد. سه نوع مخروط در چشم یک فرد عادی وجود دارد. هر مخروط، نسبت به طول موج خاصی از نور (قرمز، سبز یا آبی) حساس‌تر است.
میلیون‌ها داده از مخروط‌ها، به عنوان سیگنال‌های الکتریکی به مغز ما می‌رسد. این داده‌ها شامل انواع نور منعکس شده توسط آن شی است.
وقتی به یک جسم رنگارنگ نگاه می‌کنیم، آن جسم مقداری از نور سفیدی را که به آن می‌تابد، جذب می‌کند؛ زیرا همه اشیا بخشی از نور را جذب می‌کنند. در حقیقت ما انسان‌ها بقیه نوری که از جسم منعکس می‌شود را به عنوان «یک رنگ» می‌بینیم.
چگونه گیاهان آبی تولید می‌کنند؟
وقتی یک گلِ آبی را نگاه می‌کنید، دلیل اینکه شما آن را آبی می‌بینید این است که آن گل، طیفِ رنگِ قرمز را جذب کرده است. یا به بیانی دیگر، گل آبی به نظر می‌رسد زیرا این رنگ، بخشی از طیفی است که گل آن را ساطع می‌کند.
در طیف قابل مشاهده برای انسان، قرمز دارای طول موج طولانی است. به این معنی که در مقایسه با رنگ‌های دیگر، بسیار کم‌انرژی است.
برای اینکه یک گل آبی به نظر برسد، باید توانایی تولید مولکولی را داشته باشد که بتواند مقدار بسیار کمی از انرژی و قسمت قرمز طیف نوری را جذب کند.
ایجاد چنین مولکول‌هایی برای گیاهان دشوار است، به همین دلیل است که گل‌های آبی، کمتر از %10 از 30,000 گونه گیاهی گل‌دار جهان را تشکیل می‌دهند.
رنگ آبی حشرات را چطور می‌بینیم؟
رنگ حیوانات آبی از رنگدانه‌های شیمیایی تشکیل نمی‌شود. بلکه آنها از فیزیک برای ایجاد رنگ آبی استفاده می‌کنند. پروانه‌های بال آبی دارای ساختارهای نازک پیچیده و لایه‌ای در بال خود هستند که لایه‌های نور را به گونه‌ای کنترل می‌کنند که باعث می‌شود برخی رنگ‌ها یکدیگر را خنثی کنند و فقط آبی منعکس شود.
چرا حیوانات آبی رنگ بسیار کم هستند؟
رنگ آبی در پستانداران بسیار نادرتر از پرندگان، ماهی‌ها، خزندگان و حشرات است. فقط برخی از نهنگ‌ها و دلفین‌ها دارای پوست مایل به آبی هستند.
محققان اخیرا دریافتند که برخی از حیوانات، هنگام قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) در سایه‌های روشن آبی و سبز می‌درخشد.
بنابراین سوال دیگری که بوجود می‌آید این است که کدام یک از حیوانات قادر به دیدن رنگ آبی هستند؟
به عنوان مثال، در حالی که انسان‌ها فقط 3 نوع گیرنده حسگر نور دارند، پرندگان دارای نوع چهارم گیرنده برای تشخیص نور ماوراء بنفش نیز هستند.
پرهایی که برای چشم انسان آبی به نظر می‌رسند، در واقع بیشتر از نور آبی، اشعه ماوراء بنفش را منعکس می‌کنند.
تاریخچه رنگ آبی
به دلیل کمیاب بودن آبی در طبیعت، کلمه «آبی» برای زبان‌های سراسر جهان نسبتا دیر بوجود آمد. این اسم پس از کلمات سیاه، سفید، قرمز و زرد منتشر شد.
اولین استفاده از رنگ آبی مربوط به حدود 6000 سال پیش در پرو است. مصریان باستان با ترکیب سیلیس، اکسید کلسیم و اکسید مس یک رنگدانه آبی با ماندگاری طولانی به نام irtyu تولید کردند و از آن برای رنگ‌آمیزی مجسمه‌ها استفاده کردند.
اولترامارین، یک رنگدانه آبی روشن از سنگ لاجورد است. این رنگ در اروپای قرون وسطایی به اندازه طلا گرانبها بود و در درجه اول برای نشان دادن کتاب‌های خطی گران‌قیمت در نظر گرفته شده بود.
به دلیل نادر بودن آبی، مردم آن را هزاران سال به عنوان رنگ سلطنتی در نظر می‌گرفتند. بر اساس مطالعه Frontiers in Plant Science، آبی از قدیم با خدای هندو کریشنا و با مریم مقدس مسیحی در ارتباط بوده است. هنرمندانی که از رنگ آبی الهام گرفته‌اند شامل میکل آنژ ، گوگن ، پیکاسو و ون گوگ هستند.
بیشتر بخوانید: بازیابی اولین رنگ آبی موجود در زمین