امیدها برای درمان کامل سرطان افزایش یافت

کلیک - آمار اخیر نشان می‌دهد که چقدر با پیروی کامل بر سرطان فاصله داریم. طبق آمار منتشر شده از سوی انجمن آمریکا، خطر ابتلا به سرطان در این کشور در مردان ۴۲ درصد و در زنان ۳۸ درصد است. طبق آمار منتشر شده از سوی انجمن تحقیقاتی سرطان انگلستان، آمار ابتلا به سرطان در این کشور حتی بدتر از آمریکا است و ممکن است ۵۴ درصد مردان و ۴۸ درصد زنان در این کشور در آینده به سرطان مبتلا شوند.

آمار ابتلا به سرطان نیز در کشور انگلستان در حال افزایش است به گونه‌ای که در حال حاضر ۲٫۵ میلیون نفر در این کشور مبتلا به این بیماری هستند.

طبق آمار منتشر شده از سوی یک سازمان حامی بیماران سرطانی در کشور انگلستان تحت عنوان مک میلان، هر ساله ۳ درصد به آمار ابتلا به سرطان افزوده می‌شود و به عبارت دیگر تا پنج سال ۴۰۰،۰۰۰ نفر به جمع بیماران سرطانی این کشور افزوده خواهند شد.

چنین آماری بیانگر این موضوع است که سرطان ناگهان فراگیر نمی‌شود، بلکه به تدریج آمار ابتلا به این بیماری افزایش پیدا می‌کند.

حال این سوال مطرح می‌شود که چرا بسیاری از افراد به این بیماری مهلک مبتلا می‌شوند؟

برای پاسخ به این سوال باید ابتدا این موضوع را بیان کنیم که متاسفانه سرطان نیز همانند روند تکامل انسان‌‌ها و حیوانات، تکامل یافته است موجودات بزرگ و پیچیده‌ای مانند انسان‌ها در برابر سرطان آسیب پذیر هستند زیرا بیماری سرطان هم بزرگ و پیچیده است.

اما حتی در صورتی که روندهای تکامل نیز سرطان را به چنین بیماری مهلکی تبدیل کرده باشند، علم و فناوری تکامل یافته روش‌های درمانی جدیدی را در اختیار بشر قرار می‌دهد که می‌تواند شانس مقابله با سرطان را افزایش دهد و به ما کمک کنند تا سلامتی خود را بازیابیم.

هر چقدر سلول بهتر تکتیر شود موفق‌تر خواهد بود

برای اینکه بفهمیم چگونه مبتلا به سرطان می‌شویم باید نخست به تشریح چگونگی تقسیم سلول در بدن بپردازیم که یکی از فرایندهای بنیادین بدن ما محسوب می‌شود.

حیات ما از زمانی آغاز می‌شود که یک سلول اسپرم و تخمک به یکدیگر می‌پیوندند و با هم ترکیب می‌شوند. پس از گذشت چند روز اسپرم و تخمک تبدیل به توده‌ای بزرگ می‌شوند که دربردارنده چند صد سلول است. تا زمانی که ما به سن هجده سالگی می‌رسیم، این سلول‌ها بارها و بارها تقسیم می‌شوند. هیچ کدام از دانشمندان در مورد تعداد دقیق سلول‌های بدن ما اطلاعی ندارد، اما می‌توان گفت بدن ما تقریبا دربردارنده چند ترلیون سلول است.

روند تقسیم سلول در بدن ما شدیدا کنترل می‌شود. برای مثال زمانی که دست شما رشد پیدا می‌کند، تعدادی از سلول‌ها برای ایجاد فضای بیشتر بین انگشتان، در یک روند خودکشی سلولی تحت عنوان خزان یاختگی، از بین می‌روند.

سرطان هم نوعی تقسیم سلولی محسوب می‌شود، اما به شیوه‌ای متفاوت. یک سلول سرطانی از تمام قوانین کنترل کننده تقسیم سلول‌ها تخطی می‌کند و به این صورت زمینه ساز بیماری سرطان می‌شود.

تیموتی ول، زیست شناس محقق از دانشگاه کمبریج انگلستان اذعان می‌کند که این چنین به نظر می‌رسد که سلول‌های سرطانی موجودات بسیار متفاوتی هستند. وی افزود هر چقدر این سلول‌ها نسبت به سلول‌های مجاور خود سریع‌تر رشد کنند و از مواد غذایی بیشتری تعذیه کند، در تبدیل شدن به یک سلول سرطانی موفق‌تر خواهد بود و احتمال بقا و رشد آن‌ها هم بیشتر می‌شود.

تقسیم سلول‌های سالم به صورت کنترل شده و با محدودیت صورت می‌گیرد؛ اما سلول‌های سرطانی بدون کنترل، بی وقفه و بدون محدودیت تکثیر می‌شوند.

تیموتی ول افزود سلول‌های بالغ به صورت کنترل شده تقسیم می‌شوند اما در مورد تکثیر سلول‌های سرطانی هیچ کنترل و محدودیتی وجود ندارد.

سلول‌های سرطانی می‌توانند سریعا از کنترل خارج شوند.

سلول‌های سرطانی تنها در صورتی بدون کنترل تکثیر می‌شوند که ژن‌های موجود در سلول‌های سرطانی که وظیفه توقف هر گونه تکثیر تصادفی و بدون کنترل سلول‌ها را به عهده دارند (مانند ژن p53)، در سلول‌های سرطانی دچار تغییر و تحول و جهش می‌شوند.

با این حال در بدن ما سیستم‌هایی وجود دارند که این تغییر و تحولات و جهش‌ها را به خوبی تشخیص می‌دهد.

سیستم‌های زیستی خوبی در بدن ما وجود دارد که اکثر این ژن‌های جهش یافته را قبلا از اینکه به بدن ما آسیب بزنند، شناسایی و نابود می‌کنند.

چندین ژن "اصلاح کننده" در بدن ما وجود دارد که برای از بین برندن سلول‌های ناسالم و مخرب، دستورالعمل‌هایی را به نقاط مختلف بدن ارسال می‌کنند. چارلز سوانتن از موسسه فرانسیس کریک انگلستان، اذعان کرد که در پشت پرده تمام این اتفاقات میلیون‌ها سال تکامل وجود دارد و این مساله موضوع بسیار خوبی است اما دردسرهایی هم دارد.

خطر ابتلا به سرطان از تعدادی بسیار کمی از سلول‌های ناسالم و مخرب آغاز می‌شود. با گذشتن زمان یکی از این چند سلول رشد می‌کنند و به هزاران سلول تقسیم می‌شوند و سپس به ده‌ها هزار سلول سرطانی تقسیم می‌شود و در نهایت ممکن است تعداد سلول‌های ناسالم در یک تومور سرطانی به میلیاردها عدد افزایش پیدا کند.

این مشکل به مشکلی واقعا چالش برانگیز تبدیل می‌شود. هنگامی که سلول اولیه سرطانی شروع به تقسیم شدن می‌کند و با چندین میلیون برابر شدن، تبدیل به یک تومور سرطانی می‌شود و تا زمانی که تک تک سلول‌های سرطانی نابود نشوند، فرد مبتلا به سرطان است. حتی اگر تعداد کمی از آن‌ها باقی بمانند، باز هم شروع به تقسیم شدن می‌کنند و باز هم تومور سرطانی رشد خود را آغاز می‌کند.

هنگامی که سلول‌های سرطانی افزایش پیدا می‌کنند، تعداد آن‌ها در یک تنوع زیستی افزایش پیدا می‌کند

همه سلول‌های سرطانی مشابه یکدیگر نیستند و با یکدیگر تفاوت‌های بسیار زیادی دارند. هر زمانی که یک سلول سرطانی تکثیر شود، این امکان وجود دارد که تغییر و تحول و جهش یافتگی جدیدی در آن ایجاد شود و رفتار آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. به عبارت دیگر، سلول‌های سرطانی از توانایی بالقوه تکامل یافتن برخوردار هستند.

هنگامی که سلول‌های سرطانی درون تومور ، جهش یافته می‌شوند، از نظر ژنتیکی متنوع‌تر می‌شوند و پس از آن این تکامل منجر به ایجاد خطرناک‌ترین سلول‌های سرطانی می‌شوند.

سوانتون اذعان کرد تنوع ژنتیکی بخشی از روند حیات است. تنوع ژنتیکی زیر مجموعه‌ای از فرآیندهای مختلف حیات است که گزینش‌های طبیعی تحت شرایط آن عمل می‌کنند. منظور او از این حرف تکامل به واسطه گزینش طبیعی بود. این نظریه برای نخستین بار توسط چارلز داروین در ۱۸۵۹ مطرح شد.

گونه‌های فردی جهان حیات مانند انسان، شیر، قورباغه‌ها و حتی باکتری‌ها، در طول زمان تنوع ژنتیکی را تجربه کرده‌اند و سلول‌های سرطانی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‌اند. سوانتون اذعان کرد که سلول‌های سرطانی تنها در یک بعد تکامل نیافته‌اند. بلکه در ابعاد مختلف در شاخه‌ای از شیوه‌ای تکاملی، تکامل یافته‌اند. این موضوع به معنای این است که حتی دو سلول مشابه هم در یک تومور سرطانی وجود ندارد.

سوانتون افزود در نتیجه سلول‌‌های سرطانی تکامل پیدا می‌کنند و خطرناک‌تر می شوند. اساسا ما با شاخه‌ای از تکامل مواجه هستیم که به وجود آورنده تنوع و تناسب هستند و این امکان را فراهم می‌کند تا جمعیت کثیر سلول‌های در برابر روش‌های درمانی مقاومت کنند و در نهایت پزشکان معالج را مغلوب خود کنند.

تومور سرطانی همانند درختی است که شاخه‌های زیادی دارد و هر شاخه جدید دارای جهش جدیدی است.

این موضوع که سلول‌های سرطانی پیوسته آرایش ژنتیکی خود را تغییر می‌دهند، یکی از دلایل دشوار بودن مقابله با بیماری سرطان و درمان آن است.

به همه دلیل سوانتون و دیگر متخصصان فعال در این زمینه در حال به کار گیری یک رویکرد تکاملی برای درمان بیماری سرطان هستند. سوانتون که در زمینه سرطان ریه تخصص دارد، هم در زمینه بالینی فعالیت می‌کند و هم یک پژوهشگر است. فعالیت‌های تحقیقاتی او نتایجی را در بر داشته است که امیدها را برای درمان موثر سرطان افزایش می‌دهد.

تکامل سلول‌های سرطانی در تومور سرطانی همانند درختی با چندین شاخه است. در ریشه این درخت جهش‌های اصلی وجود دارد که نخست تومورهای سرطانی را هدف خود قرار می‌دهند. این جهش در میان تمام سلول‌های تومور سرطانی ریشه می‌دواند و فراگیر می‌شود.

از لحاظ نظری یک روش درمانی که جهش‌های ابتدایی اصلی و اساسی را مورد هدف قرار می‌دهد، می‌تواند تمام سلول‌های سرطانی موجود در تومور را از بین ببرد. این رویکرد قبلا نیز توسط برخی از پژوهشگران در روش‌های درمانی به کار گرفته شده است. برای مثال افراد معالج با یک روش درمانی تحت عنوان EFGR (نوعی روش درمانی که فقط با سلول‌هایی واکنش نشان می‌دهد که با فعالیت پروتئین گیرنده فاکتور رشد سر و کار دارند که جهشی هستند که بر فعالیت ژن EFGR تاثیر می‌گذارند و منجر به عدم کنترل در تقسیم سلول‌ها و در نهایت ایجاد سرطان می‌شوند) و پروتئین‌های مهار کننده BRAF (نوعی ژن انسانی) ژن معیوبی که منجر به ایجاد ملانوم (توموری سیاه رنگ در قشر عمیق) می‌شود، را مورد حمله قرار می‌دهد و نابود می‌کند.

مشکل این است که این روش‌های درمانی آنچنان که انتظار داریم، به خوبی عمل نمی‌کنند. حتی در این روش‌های درمانی که جهش‌های اصلی و اساسی مورد هدف قرار داده می‌شوند، نیز سلول‌های سرطانی در طول زمان از خود مقاومت نشان می‌دهند.

دلیل این اتفاق این است که همیشه یک یا دو سلول در تومورهای سرطانی وجود دارند که دارای جهش‌های مقاوم هستند و به همین دلیل همیشه در برابر روش‌های درمانی مقاومت می‌کنند.

به عبارت دیگر برخی از سلول‌های سرطانی به گونه‌ای تکامل یافته‌اند که در برابر هدف قرار دادن جهش‌های ینیادین و اصلی کمتر آسیب پذیر هستند و مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند.

در اغلب موارد باید سلول‌های سرطانی را بیش از یک بار مورد هدف قرار داد.

سوانتون و همکارانش به دنبال یافتن روش درمانی با نتیجه بهتر هستند.

یک تومور سرطانی متوسط ممکن است دربردارنده تعدادی در حدود هزار میلیارد سلول سرطانی باشد. برخی از این سلول‌های سرطانی ممکن است به گونه‌ای تکامل یافته باشند که در برابر روش‌های درمانی که جهش‌های اصلی و بنیادین را هدف قرار می‌دهند، ایمن باشند.

اما در صورتی که دو جهش بنیادین به صورت همزمان مورد هدف قرار گیرند، چه خواهد شد؟ سلول‌های بسیار کمتری می‌توانند در برابر این روش درمانی مقاومت کنند.

سوانتون و تیم تحقیقاتی او باید در ابتدا تعداد سلول‌ها در تومور را بررسی می‌کردند تا به این نتیجه برسد که برای نابودی کامل سلول‌های سرطانی، چه تعدادی از جهش‌های بنیادین باید به طور همزمان مورد هدف قرار گیرند. آن‌ها در محاسبات خود به عدد شگفت انگیزی دست پیدا کردند و دریافتند که با هدف قرار دادن سه جهش بنیادین به صورت همزمان می‌توانند به هدف نابودی کامل سلول‌های سرطانی و در نهایت تومور سرطانی دست پیدا کنند.

اما باید بدانید که به کار گیری این رویکرد هزینه نسبتا زیادی دارد. این فعالیت تحقیقاتی مستلزم است که محققان روی فردی مبتلا به سرطان خاصی کار کنند و بررسی کنند که در تومور سرطانی آن‌ها چه جهش‌هایی ایجاد شده است و چه روش‌های درمانی برای بیمار مورد نظر مناسب هستند.

سوانتون اذعان کرد موضوعی که فکر دانشمندان را به خود مشغول کرده است رویکرد جدیدی است که سلول‌های سرطانی را در کنار یکدیگر قرار دادند و بر اساس وضعیت بیماران به طور اختصاصی برای هر بیماری ماده‌ای ضد ژن تولید کردند.

قرار گرفتن در معرض نور خورشید می‌تواند باعث آسیب به DNA شود

بارتلو که محقق دانشگاه تورین ایتالیا است و در زمینه سرطان روده بزرگ در حال تحقیق است، نیز از یک نظریه تکاملی به عنوان نظریه‌ای الهام بخش برای راه حل بالقوه مقابله با مقاومت دارویی، استفاده کرده است.

او اذعان کرد که در فعالیت پژوهشی قبلی مقاومت سلول‌های سرطانی در برابر روش‌های درمانی او را آزار می‌داد. اما او در فعالیت حال حاضر خود از ویژگی مقاومت دارویی برای ایجاد روش درمانی جدید ضد سرطان بهره گرفته است.

او در ابتدا، خطرناک‌ترین سلول‌های سرطانی را از سایر سلول‌ها جدا کرد و آن‌ها را "کلون‌های سلولی" نامید. سپس برای تعدادی از بیماران روش درمانی خاصی به کار گرفت و سپس آن‌ها را کنترل کرد که ببیند زمانی که تعداد "کلون‌ها" در تومور سرطانی افزایش می‌یابد، چه اتفاقی رخ خواهد داد؛ زیرا در سلول سرطانی مقاومت دارویی ایجاد شده بود.

باردلی درمان سرطان به وسیله دارو را متوقف کرد. این موضوع باعث شد تا فشار تکاملی که باعث می‌شد کلون‌ها فعالیت موفقیت آمیزی داشته باشند، حذف شود. با حذف این فشار سلول‌های دیگر هم فرصت رشد و شکوفایی پیدا می‌کنند. بنابر این آن‌ها می‌توانند با کلون‌های غالب تومور سرطانی مبارزه کنند و به این صورت تمام سلول‌های سرطانی با یکدیگر مقابله می‌کنند.

هنگامی که برخی دیگر از کلون‌ها، مغلوب و زمین گیر می‌شوند، زمان آن است که داروها دوباره به کار گرفته شوند زیرا کلون‌های جدید هنوز در برابر دارو مقاوم نیستند. باردلی این اتفاق را جنگ کلون‌ها نامیده است.

باردلی اذعان کرد که در این جنگ از کلون‌ها علیه خودشان استفاده می‌شود و سپس منتظر می‌شود تا ببیند کدام کلون‌ها پیروز خواهند شد، در قدم بعد فشار را که همان دارو است، حذف می‌کند.

وی در ادامه افزود او و اعضای تیم تحقیقاتی او قصد دارند از بخشی از سلول‌ها که تحت تاثیر روش درمانی قرار نگرفته‌اند، برای مبارزه با سلول‌های دیگر استفاده کنند و نمی‌دانند که آیا این روش جواب خواهد داد یا نه. اعضای تیم تحقیقاتی او قصد دارند یک آزمایش بالینی را در تابستان سال ۲۰۱۶ آغاز کنند.

داروهایی که سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد، تنها باعث نابودی برخی از آن‌ها می‌شوند

ممکن است این رویکردهای تکاملی نوید بخش خبرهای خوب باشند، اما بهتر است در ابتدا بدانیم که چه عواملی باعث ابتلا به سرطان خواهند شد.

در یکی از تحقیقات بزرگ ژنتیکی که در سال ۲۰۱۳ انجام شد، دانشمندان گام دیگری برای یافتن عوامل سرطان زا برداشتند. دانشمندان برای بررسی علائم ۳۰ نوع از متداول‌ترین انواع جهش‌های سرطانی، به بررسی دقیق ژنوم‌های بیماران سرطانی پرداختند.

این علائم در برخی از انواع سرطان که شامل سرطان ریه، پوست و تخمدان می‌شود، باعث ایجاد تغییرات کوچک شیمیایی در DNA فرد مبتلا می‌شود. اندرو بیانکین، جراح دانشگاه گلاسگو در انگلستان، یکی از افرادی است که در این پروژه تحقیقاتی حضور داشت. او اذعان کرد که در حین جراحی آسیب وارد شده به DNA که یکی از آسیب‌های واضح سرطان به بدن است، به راحتی قابل مشاهده بود.

بیانکین توضیح داد که قرار گرفتن در معرض اشعه UV یکی از دلایل ابتلا به بیماری‌های سرطان پوست مانند ملانوم است و استعمال دخانیات نیز یکی از دلایل سرطان ریه است و افزود در صورت ابتلا فرد به سرطان، DNA دیگر قادر نیست خود را ترمیم کند.

اعضای تیم تحقیقاتی علاوه بر مشاهده علائم شناخته، به وجود الگوهای تشکیل دهنده سرطان در هنگام نامشخص بودن علت پی بردند. در حال حاضر برای شناخت این دلایل نامشخص تلاش زیادی می‌شود.

چالش اصلی برای محققانی همچون بیانکین و اعضای موسسه تحقیقات سرطان انگلستان که پایه گذار این فعالیت پژوهشی هستند، فهم دقیق عواملی است که منجر به ایجاد چنین تغییرات ژنتیکی می‌شوند.

بسیاری از انواع سرطان سرطان تاثیر آشکاری بر DNA دارند.

با وجود اینکه کشف عوامل سرطان زا و یافتن راه‌های درمانی جدید بسیار مهم است، اما موضوع مهم‌تر توجه به مساله پیشگیری از سرطان است. دلیل این موضوع این است که عوامل خطرناکی همانند استعمال سیگار و قرار گرفتن در معرض نور خورشید وجود دارند، که به جهش‌های سرطان زا نسبت داده می‌شوند.

اوتیس براولی، کارمند ارشد بخش پزشکی انجمن سرطان آمریکا اذعان کردند توجه به این عوامل خطرزا می‌تواند از بسیاری از عوامل به وجود آورنده سرطان جلوگیری کند. وی دو آمار تکان دهنده را بیان گرد: او اذعان کرد در سال ۱۹۰۰ میزان مرگ ناشی از سرطان ۶۵ نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر بود، در حالی که تنه ۹۰ سال بعد این آمار به ۲۱۰ نفر در هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر رسید.

وی افزود اگر این آمار تنها در طی ۹۰ سال چنین رشدی داشته باشد، حتما باید دلیلی هم داشته باشد و اگر بتوانیم دلیل اصلی را نابود کنیم. سرطان نیز کاهش پیدا می‌کند.

میزان مرگ و میر در کشور آمریکا در دو دهه اخیر در کشور آمریکا به میزان ۲۵ درصد کاهش پیدا کرده است که بیشتر از نیمی از این درصد کاهش یافته به دلیل انجام فعالیت‌هایی در راستای پیشگیری از سرطان بوده است.

این گفته‌ها به این موضوع اشاره می‌کنند که در حال حاضر از ابتلا افراد به برخی از انواع سرطان که در گذشته موجب مرگ و میر مردم شده‌اند، جلوگیری شده است.

تقریبا یک سوم میزان مرگ در آمریکا به دلیل استعمال سیگار است. طبق گفته سازمان تحقیقات سرطان انگلستان همین موضوع باعث شده است تنباکو به یکی از دلایل مرگ تبدیل شود که می‌توان بیشترین میزان پیشگیری را در مورد آن انجام داد.

استعمال سیگار یکی از دلایل اصلی سرطان است

اگر چه کاهش میزان مرگ موضوع خبر واقعاً خوبی است، اما میزان کلی تشخیص سرطان رو به افزایش است. بخشی از دلیل این موضوع این است که انواع سرطان در حال حاضر به خوبی تشخیص داده می‌شوند و احتمال بیشتری وجود دارد که موارد بیشتر شناسایی و در نظر گرفته شوند. برای مثال این موضوع در مورد سرطان پروستات صحت دارد.

بیانکین اذعان می‌کند دلیل دیگری که باعث چنین رشدی شده است، متوسط عمر بیشتر انسان‌ها نسبت به گذشته است و در صورتی که عمر شما از حدی فراتر رود، خطر ابتلا به سرطان نیز در شما افزایش پیدا می‌کند.

باردلی اذعان کرد اگر عمر فردی از ۷۰ سال فراتر رود، باید بپذیرد که دیر یا زود مبتلا به سرطان می‌شود. این موضوع اجتناب نا پذیر است زیرا سلول‌های ما به اندازه‌ای تکامل نیافته‌اند که بتوانند به میزان عمر ما، DNA خود را حفظ کنند.

براولی پا را حتی فراتر از این موضوع گذاشته است و اذعان می‌کند که در بدن افراد بالای ۴۰ سال، جهشی به وجود می‌آید که تا حدودی می‌تواند باعث ایجاد سرطان شود. این موضوع یک زنگ خطر است؛ اما خوشبختانه مکانیسم طبیعی بدن ما می‌تواند با نابودی سلول جهش یافته قبل از رشد یافتن در یک تومور کاملا خطرناک، هر گونه جهشی را نابود کند.

با این وجود با افزایش عمر انسان‌ها و دست یافتن به پیشرفت‌های در مورد سلامتی، رشد میزان سرطان پیامدی اجتناب ناپذیر است و پیشرفت‌ها در راستای دستیابی به روش‌های بهتر درمانی با سرعت تمام به حرکت خود ادامه می‌دهند.

باردلی اذعان می‌کند بازگشتن به این موضوع که چگونه زندگی می‌تواند باعث مبارزه تکامل در برابر تکامل شود، می‌تواند موجب دستیابی به پیشرفت‌های شگفت انگیزی شود. بدن ما که میزبان ما است، از منابعی استفاده می‌کند که در میلیون‌ها و میلیون‌ها سال تکامل یافته‌اند.

او افزود امید‌های زیادی وجود دارد، شک نداشته باشید که می‌توان سرطان را شکست داد. ما گاهی اوقات شکست می‌خوریم زیرا مشکلات را آن گونه که باید شناسایی نمی‌کنیم. البته این موضوع تقصیر هیچ کس نیست و به عملکرد علم باز می‌گردد.

منبع: BBC